Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

2-MAVZU:  FALSAFIY TAFAKKUR TARAQQIYOTI BOSQICHLARI: 

 

SHARQ FALSAFASI 

 

  

  

23 

 

 

 

Mustaqillik  yillarida  bir  qator  olimlarimiz  ushbu  kitobni  tadqiqot  qilishdi  (T.Maxmudov, 

G.Maxmudova, H.Homidiy, M.Ishokov va boshq.)  

Tadqiqotchilarning yozishicha 21 kitobdan iborat bo‘lib, uning 7 kitobi dunyo va inson zotining 

o‘tmishi  haqida,  7  kitobi  inson  axloqi,  uning  huquqlari  haqida,  7  kitobi  tibbiyot,  ilmiy-hay’at 

hamda aniq fanlarga oid bilimlar haqida bo‘lgan.Bu asar zardushtiylik diniy-falsafiy ta’limotining 

muqaddas kitobi sifatida o‘zida ajdodlarimizning tabiat, borliq, olam, jamiyat, inson, uning hayoti, 

axloqi, huquqlari, burchi kabi masalalar yuzasidan dastlabki diniy falsafiy qarashlarini ifodalaydi.  

Zardushtiylik diniy-falsafiy ta’limotiga ko‘ra, olamda ikkita kuch: yaxshilik va yomonlik 

kuchlari bo‘lib, ular bir-birlariga qarshi kurash olib boradilar. YAxshilik kuchlariga xudo Ahura 

Mazda, yomonlik kuchlariga Axriman boshchilik qilishadi. Insonning hayoti, uning taqdiri, baxti 

va baxtsizligi shu ikki kuch kurashi bilan bog‘liq holda ko‘rsatiladi. Bunda inson bu faoliyatining 

sub’ekti sifatida emas, balki xudolar ta’sir ko‘rsatadigan ob’ekt sifatida namoyon bo‘ladi. Asarda 

kishilar o‘z amaliy  ishlari va axloqiy fazilatlari bilan yaxshilikka moyil ekanliklari, ular  yovuz 

kuchlarga qarshi kurashda ezgu ruhlarga  ko‘maklashishlari  lozim, aks holda  yomonlik tantana 

qilib,  ular  abadul-abad  azob-uqubatlarda  yashashi  mumkinligi  aytiladi.  Bunda  kishilarning 

yaxshilik  va  yomonlik  haqidagi  tasavvurlari  va  qarashlari  ularning  amaliy  faoliyati  bilan 

bog‘langan  holda  ko‘rsatilib,  ular  kishilar  faoliyatini  rag‘batlantiruvchi,  yo‘naltiruvchi  kuchlar 

sifatida ifodalanadi.  

“Avesto”da insoniyat tarixi  haqida ham  fikr  yuritilib, unda aytilishicha, birinchi paydo bo‘lgan 

odam