Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

8-MAVZU. FALSAFIY ANTROPOLOGIYA (INSON FALSAFASI) 

 

  

123  

  

Affektiv  holatlar  uzoqqa  tuzilishi  shuni  ko‘rsatadiki,  suitsidial  harakatlarda  beqarorlik 

(ikkilanishlar) kuzatilishi mumkin. Bir kuni 14 yoshli qizoloq otasi o‘gay ona bilan yashayotgan 

xonadonga keladi, agar otasi uyga qaytmasa o‘zini o‘ldirishini aytadi, bunga javoban o‘gay ona 

qizning  qo‘liga  pichoqni  ushlatib,  hoziroq  shu  ishni  qilishi  mumkinligini  aytadi.  Qiz  pichoqni 

qo‘liga olgan holda chap qo‘liga bir necha marta uradi.   

Haqiqiy turdagi suitsidial harakatlar – uzoq vaqtlar puxta o‘ylangan, aniq bir maqsadga qaratilgan 

bo‘ladi. O‘smir bu ishni qilishdan oldin, shu ishning xavfsizligini o‘ylab qo‘yadi.  

Oiladagi nosog‘lom psixologik muhit va oilaviy tarbiyadagi yo‘l qo‘yilayotgan nuqsonlar hamda 

ta’lim jarayonida kuzatilayotgan nuqsonlar, bolalar va o‘smirlar yashayotgan mahallalar hayoti, 

ularning  psixologik  muhiti  voyaga  etmaganlarda  xulq  og‘ishining  kelib  chiqishiga  o‘z ta’sirini 

o‘tkazmasdan  qolmaydi.  Ma’lumki,  ob’ektiv  shart-sharoitlar  va  ijtimoiy  muhit  voqeahodisalari 

o‘smirning ongi, xohish-irodasiga bo‘ysunmagan holda ta’sir etadi va uning ongi, dunyoqarashi, 

shaxs  sifatida  shakllanish  va  xulq-atvori  mazmunini  belgilab  beradi.  I.P.Pavlovning 

ta’kidlashicha,  inson  va  hayvon  xulq-atvori  mazmuni  nafaqat  nerv  sistemasining  tug‘ma 

xususiyatlari, balki organizmga doimo ta’sir etib turuvchi tashqi ta’sirlar, ya’ni doimiy ravishda 

berib boriladigan tarbiya yoki ta’lim jarayoniga ham ham bog‘liq bo‘ladi.