Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

Mulohaza 

– 

fikrning shunday bir shakliki, unda tushunchalarni bog‘lash yo‘li bilan biror narsa 

haqidagi biron-bir fikr tasdiqlanadi yoki rad etiladi. 

Masalan, «Terak – o‘simlik» degan shunday 

bir  mulohazaki,  unda  terak  haqida

 

uning  o‘simlik  ekanligi  xususida  fikr  bildiriladi.  Tasdiqlash 

yoki  rad  etish,soxtalik  yoki  haqiqiylik,  shuningdek,  ehtimol  tutilgan  narsalar  bor  joyda  biz

 

mulohazalarga duch kelamiz.

 

 

Agar bizning ongimizda faqat tasavvurlar, o‘z holicha tushunchalar mavjud bo‘lgan va ular birbiri 

bilan mantiqan bog‘lanmaganida, tafakkur jarayoni ham bo‘lmas edi. Ma’lumki, so‘zning hayoti 

faqat  nutqda,  gapdagina  haqiqiydir.  Xuddi  shuningdek,  tushunchalar  ham  faqat  kontekstda 

«yashaydi».  Ayrim tushuncha sun’iy  «preparat», masalan, organizmdan ajratib olingan  hujayra 

bilan  barobar.  Tafakkur  –  biror  narsa  haqida  xulosa  chiqarish  demak.  Bunda  biz  mulohaza 

ko‘rinishida ifodalay olmaydigan tushuncha biz uchun mantiqiy ma’noga ega bo‘lmaydi.  

Mulohaza (yoki mulohazalar) – keng ma’noda ifodalangan tushuncha, tushunchaning o‘zi esa  – 

toraytirilgan  mulohaza  (yoki  mulohazalar),  deb  aytish  mumkin.Nima  yuksakroq  – tushunchami 

yoki  mulohaza,  degan  masala  atrofidagi  bahslar  sxolastik,  shuning  uchun  ham 

besamardir.Fikrning  bevosita, moddiylashtirilgan  ifodasi  bo‘lgan gap  mulohazani,ifodalashning 

og‘zaki shaklidir. Har qanday mulohaza sub’ektning predikat, ya’ni tavsiflanayotgan  narsa yoki 

hodisa bilan  birikuvidir. Shu sababli  mulohazalarning  mantiqda ko‘rilmaydigan turlari sub’ekt, 

predikat va ular o‘rtasidagi aloqaning ehtimol tutilgan modifikatsiyalari bilan bog‘liq. Biz: «Olov 

kuydiradi», deymiz. Bu – mantiqan sub’ekt predikat bilan bog‘langan hukm. Olovni ham, kuyishni 

---