Ijtimoiy sheriklik to‘g‘risida

7-мавзу. Ижтимоий шериклик.
Режа
1.Ижтимоий шериклик тушунчаси, ва унинг талкинлари.
Prezidentimizning “Ijtimoiy sheriklik to‘g‘risida”gi qonunni ishlab chiqish borasidagi tashabbusi zamirida mamlakatimizda fuqarolik jamiyati institutlarining tezkor rivojlanishiga erishish, ularni amalga oshirilayotgan islohotlarning ochiqoshkoraligi va samaradorligini ta’minlashdagi rolini yanada kuchaytirish maqsadi mujassamdir. Darhaqiqat, bugungi kunda fuqarolik jamiyati institutlarining asosiy bo‘g‘ini bo‘lgan nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatini rivojlantirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlarining biriga aylandi. So‘nggi o‘n yillikda aholining keng qatlamlari tomonidan qo‘llab, quvvatlanayotgan fuqarolik jamiyati institutlarining shakllanishi va rivojlanishi yangi bosqichga kirdi. Bugungi kunda yurtimizda 6500 dan ziyod nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyat ko‘rsatmoqda va bu ko‘rsatkich 2000 yilga qaraganda 2,5 barobar ko‘pdir. Ayni vaqtda nodavlat notijorat tashkilotlarining 40 foizi fuqarolarning ijtimoiyiqtisodiy huquq va manfaatlarini himoya qilish, 14,2 foizi xotin-qizlar va yoshlar muammolarini hal qilish, 13,6 foizi sog‘liqni saqlash, ta’lim, ekologiya 32 foizi esa boshqa ijtimoiy-iqtisodiy sohalar bilan shug‘ullanmoqda. Hukumatimiz tomonidan qabul qilingan “Nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatining kafolatlari to‘g‘risida”gi, “Jamoat fondlari to‘g‘risi”gi qonunlar, Prezidentimizning “O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati institutlari rivojlanishiga ko‘maklashish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori, Oliy Majlis palatalari Kengashlarining “Nodavlat notijorat tashkilotlarini, fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qo‘llab-quvatlashni kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qo‘shma qarori mazkur sohani rivojlantirishning huquqiy asoslarini yaratib berdi.
2. Ижтимоий шерикликнинг ривожланишининг назарий-хукукий асослари.
Nemis faylasuflari Leybnits va Immanuil Kant fikriga ko‘ra odamlar o‘rtasidagi murosa va tinchlik ijtimoiy-iqtisodiy hayotda shartnoma va kompromissga erishish asosida ta’minlanishi lozim. Tovar ishlab chiqaruvchilar o‘rtasidagi o‘zaro mahsulot almashish g‘oyasi hamda turli ijtimoiy kuchlar o‘rtasidagi kurash muammolarini Per Jozef Prudon tomonidan tadqiq qilindi. Fransiyalik olim Lui Ogyust Blanki kapitalistik jamiyatni tanqid qilar ekan tarixiy taraqqiyotni ma’rifatning tarqalishi va shu asosda madaniy-ijtimoiy munosabatlarning shakllanishi sifatida talqin qildi. Ijtimoiy sheriklikning nazariy konseptual asoslari ijtimoiy harakat nazariyasi, ijtimoiy birdamlik, ijtimoiy kelishuv, ijtimoiy jipslik to‘g‘risidagi g‘oyalar asosida shakllandi.
3.Хамкорлик ва ижтимоий шериклик. Ижтимоий шерикликнинг турлари,
максад ва вазифалари, субъектлари, ташкилий-хукукий механизмлари.
Olimlar ijtimoiy sheriklikning quyidagi ikki turini alohida ajratib koʼrsatadilar:1. Ikki tomonlama (bipatrizm) sheriklik – ish beruvchilar va xodimlarning ixtiyoriy, tomonlarning mustaqilligi va teng huquqliligi asosida manfaatlarini muvofiqlashtirishga qaratiladi.2. Uch tomonlama (tripartizm) sheriklik – ish beruvchilar va xodimlar bilan birga davlat ham ishtirok etadigan, ixtiyoriy, tomonlarning mustaqilligi va teng huquqliligi asosidagi kelishuv. Bunda, qoida boʼyicha, xodimlar manfaatlarini ularning vakolatli tashkiloti – kasaba uyushmalar, ish beruvchilarniki – ularning uyushmalari, davlatniki esa – ijro etuvchi hokimiyatning tegishli organlari himoya qiladi. Ijtimoiy sheriklik tomonlarining qonuniy manfaatlari muzokaralar jarayonida muvofiqlashtiriladi, bunda mehnat sharoitlari va mehnatga haq toʼlash, xodimlarning ijtimoiy himoyasi va boshqa kafolatlar hamda ularning korxona faoliyatidagi roli va boshqa hayotiy muhim masalalar oʼzaro kelishib olinadi.
4.Мамлакатимизда “Ижтимоий шериклик тугрисида”конуннинг (2014)
кабул килиниши ва унинг ахамияти.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov 2014-yil 25-sentabr kuni “Ijtimoiy sheriklik to‘g‘risida”gi Qonunni imzoladi, deya xabar bermoqda UzReport. Hujjat shu yilning 18-iyunida Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinib, 28-avgustda Senat tomonidan ma’qullangan.
5.Узаро манфаатли хамкорликнинг самарасии оширишга каратилаган давлат
- хусусий шерикликиннг замонавий механизмларини жорий этиш.Mamlakatimizda iqtisodiyotni liberallashtirish boʻyicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar va institutsional islohotlar investitsiya muhitini yaxshilashga, xorijiy va mahalliy investorlar sonining ortib borishiga koʻmaklashmoqda.Shu bilan birga, anʼanaviy ravishda davlat tasarrufida va boshqaruvida boʻlgan iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohada toʻplanib qolgan muammo va kamchiliklar davlat-xususiy sheriklik tizimini joriy etishni jadallashtirish yuzasidan muhim choralar koʻrishni taqozo etmoqda.Ijtimoiy va kommunal sohalar, shaharsozlik va obodonlashtirish, yoʻl xoʻjaligi, energetika sohasidagi davlat monopoliyasi tovarlar ishlab chiqarish va xizmat koʻrsatish sifatini, davlat mablagʻlaridan foydalanish samaradorligini pasaytirmoqda.