Ijtimoiy reablitatsiya

3. 
Komm unikativ indika torlar.
• Suitsidal o'ylar haqida to'g'ridan-to'g'ri yoki yashirin ma'lumotlar ("O'limni 
xohlayman", "Yaqinda bulaming hammasi tugaydi");
• O'lim istagi haqida xazillar;
• Boshqalarga qaramlik;
75

---

• Xayrlashuv;
• Suitsidning aniq rejasi haqida ma'lum qilish;
• Sekin, kam ma'noli nutq.
4. 
K o g n itiv indik atorlar.
• 
O 'z shaxsiga, atrofga va kelajakka nisbatan salbiy baho;
• 
O 'z shaxsini hech narsaga arzimas, yashash uchun xaqqi yo'qdek tasavvur 
etish;
• 
Olamni yo'qotishlar va ko'ngilsizliklar joyi sifatidagi tasaw urlar;
• 
K elajakni ishonchsiz, yuksalishlarsiz tasavvur etish;
• 
M uam m o yechim ini yechishda Suitsiddan boshqa yo'llarni ko'rmaslik.
5. 
E m o tsio n a l ind ikatorlar.
•
H ayotga nisbatan ambivalentlik;
• 
O 'z taqdiriga befarqlik, tushkunlik;
• 
Q ayg'uni boshdan o'tkazish;
• 
Depressiya belgilari;
• 
O 'ziga nisbatan nafrat, dushmanlik;
• 
Ayb yoki omadsizlikni xis qilish;
• 
M e'yordan ortiq qo'rquvlar yoki xavotirlar;
• 
O 'zining keraksizligi, yaroqsizligi, ahamiyatsizligi xissi.
3. 
S u it s id a l u r in is h la r so d ir etg a n bo la la r bilan olib b o rila d ig a n ps ix o lo g ik
m a s la h a t is h la r i
Suitsidal niyatli odam lar yordamdan yordamdan qochmaydilar, balki aksi, 
m aslahatga va yordam ga intiladilar.Suitsidni sodir etganlardan deyarli 70% bir oy 
oldin vrachlar bilan maslahatlashadilar, 40%-qilmishni sodir etishning oxirgi 
haftasida; 30% u yoki bu ko'rinishda o'zlarining niyatlari haqida atrofdagilami 
ogohlantiradilar.
Chunki ular yashash yoki o'lim hoxishi o'rtasida ikkilanadilar. M utaxassisga 
m urojaat qilish esa ambivalentligi va boshqa bir yo'lni topish umidi borligi haqida 
gapiradi.
Ko'p xollarda "hayot yoki o'lim"ning imkoniyatlari shu qadar tengki, agar 
Suitsidning yaqinlari shunday vaqtda g'amxo'rlik, mexr va iliqlikni namoyish 
etsalar, u holda hayot g'alaba qiladi.
Suitsidga m oyillik shaxs tipologiyasiga qarab ajratiladi. Tadqiqotlarda ma'lum 
bo'lishicha Suitsidentlarning 36% - isteroidlar, 33% - infantil emotsional mobil 
shaxslar, 13% - asteniklardir.
Suitsidal m ijoz konsultantga murojaat qilganda uning birinchi vazifasi "vaqtni 
cho'zish" va xavfli davm i tugashini kutishdir. Agar Suitsident terapevtik jarayonga
76

---

to'liq jalb etilsa, konsultant uni qaerga boshlayotgani haqida xoxish paydo bo'ladi 
va u Suitsidal niyatlarini bajarishni orqaga surib turishi mumkin. Shuning uchun 
Suitsidentda terapiyaga qiziqishni uyg'otish va uni qo'llab-quwatlab turish kerak. 
Bunda terapiyani uzluksizligini ta'minlash kerak. Mijoz terapiyaning ikkinchi 
sessiyasiga kelishini ta'minlash uchun Suitsidentda qandaydir savol uyg'otish va 
unga javobni quyidagi tarzda uzatish lozim: "Siz juda qiziq mavzuga e'tibor 
qaratdingiz. Bunga m enda qandaydir tasavvur mavjud, lekin bu haqida man 
keyingi sessiyada sizga gapirib beraman. Siz ham bu haqida nima o'ylashingizni 
qisqacha yozishingiz mumkin".
Terapevt oldida birinchi navbatda empatik aloqa o'matish maqsadida maqsadi 
turadi. Ya'ni uni tinglayotganda baholamaslik va ichidagini aytib olguncha uni 
qo'llab turish; shuning uchun terapevt zarur bo'lgan barcha savollami bermaydi, 
olingan informasiya to'liq emas.
Suitsident qay darajada konsultant bilan hamkorlik qilishini, boshqacha 
aytganda inqirozda "o'z hayoti uchun kurashini" aniqlash kerak.
Agar konsultant depressiv Suitsident bilan ish olib borayotganini aniqlasa, 
unda mijozga psixiatr yordam ini taklif qilish kerak. Bu unga rad qilish emas, balki 
konsultant qo'lidan kelgan barcha yordamni berishga, Suitsident yashab qolishi 
uchun hamma imkoniyatlami qilayotganini bildiradi.Suitsident bilan birgalikda 
aniq harakat rejalarini ishlab chiqish lozim va bu birinchi vazifaladandir. Ayniqsa 
inson yaqin soatlar va kun davomida nimalar bilan mashg’ul bo'lishini, kirn bilan 
qaerda vaqtini o'tkazishini gaplashib olish muhim.
Terapiyaning keyingi metod va yo'nalishi mijozning Suitsidal xulqi asosida 
qanday m otivlar yotganiga bog'liq.
Depressiv suitsidentlar ko'pincha o'zlarining Suitsidal hoxishlarini ikki xil 
motivlarda asoslaydilar. Birinchisi o'z joniga qasd qilish orqali qiynalishlarga 
yakun yasamoqchi bo'lsalar, boshqalari bu qadamni atrofdagilardan o'z istaklariga 
erishish umidida tashlaganlarini aytadilar.
Kimdir shu yo'l bilan o'z sevgisini, yaqin insonini qaytarmoqchi bo’lsa, kimdir 
yaqinlariga ulaming yordatniga muhtojligini bildiradi, boshqalar esa chidab 
bo'lmas sharoitdan chiqib ketish uchun shifoxonaga tushushni xoxlaydilar. Lekin 
ko'pincha ikkita motiv bir vaqtda kuzatiladi: hayotdan qochish va manipulyativ 
intilishlar motivi.