76
Bunday ommaviy muammolarga nima sabab bo’ldi? Mutaxassislar uzundan
uzoq ro’yhatni tuzib chiqishdi: uzoq muddatli kam foizli ustamalar, AQSH uy
bozori asosiga yetgan putur, va ommaviy dunyo zaiflashuvi kabilar bu ro’yhatdan
joy olgan. Biznes va talabgorlar kreditlari birja o’yinlariga jalb etiladigan bo’ldi,
bu kreditlar mavjud vaqtda muammo emas edi. Shunga qaramasdan zaiflashuv
ko’tarib ketgach dunyo iqtisodiy tizimi zararlanishi tezlashib ketti va deyarli
quladi. Hozir, ommaviy oldindan bashoratlar, ko’p davlatlardagi ulkan aholi
qarzdorlik buzilishi, va ish yoqotishlardan kelibchiqayotgan ijtimoiy muammolar
AQSH va dunyo iqtisodiy muhitiga bevosita ta’sir etmoqda.Xattoki, global iqtisod
ham qayta tiklanish jarayonini sekin asta boshladi, ko’pgina mutahasislariqtisodiy
muhit menejerlar va tashqilotlarga avvalgidek bo’lmasligi va tashqiliy qarorlarni
va harakatlarni cheklab qo’yishini malum qilishdi.
Muhit noaniqligini baholash
19
.
Tashqi muhit cheklovlaridan biri tashqilotning foydasiga ta’sir etuvchi
muhitdagi noaniqlik miqdori. Muhitdagi noaniqlik deganda tashqilot muhitining
murakkablik va o'zgarish darajasiga ishora qiladi.
Noaniqlikning birinchi ko’rsatkichi ozgarish darajasi hisoblanadi.Agar
muhitdagi komponentlar tez tez o’zgarib tursa u dinamik muhit bo’ladi.Agar
ozgarish juda kam bo’lsa, u stabil bo’ladi.Stabil muhitda joriy raqobatchilardan
tashqari yangi raqobatchilar bo’lmasligi mumkin.Misol uchun, Zippo
Manufacturing, o’zining Zippo zajigalkalari bilan mashhur, stabil muhirda turibdi:
raqobatchilari kam va texnologik o’zgarishi kam. Birgina tashqi muhit ta’siri shuki
19
Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R5647 2012. 50-60-betlar
77
chekuvchilar soni juda kamaygan, shunga qaramay global bozorda mahsulotlar
etiborga sazovor bo’lmoqda. Aksincha, musiqa sasnoati dinamik(juda noaniq va
taxmin qilib bo’lmaydi) muhitda. Sonli format va musiqa yuklash saytlari sanotni
ostin ustin qilib yubordi va yuqori darajada noaniqlik olib kirdi.
Agar o’zgarish taxmin qilsa bo’ladigan bo’lsa uni dinamik deb hisoblasa
ham bo’ladimi? Yo’q. Tasavvur qiling savdo markazlari sotuvning chorak qismini
yoki uchdan bir qismini Noyabr va Dekabr oylarida amalga oshiradi. Dekabr
oyidan to Yanvar oyigacha daromad pasayishi yuz beradi. Lekin buni taxmin qilsa
bo’lgani bilan bu dinamik hisoblanmaydi.
Biza o’zgarish darajasi xususida gaplashganimizda, taxmin qilib
bo’lmaydigan o’zgarishni nazarda tutamiz. Agar o’zgarish kutilsa, u menejerlar
uchun noaniqlik hosil qilmaydi.
Yana boshqa bir noaniqlik
ko’rsatkichi
tashqilot
muhitidagi
bir
qator
komponentlarni
o’z
ichiga
olgan
muhit
murakkablik
darajasi
hamda
bu
komponentlar
haqidagi
tashqilotning
bilim
ko’nikmalari
hisoblanadi.
Kamroq raqobatchilar, mijozlar,
taminlovchilar,
hukumat
agentliklari, va boshqalarga ega
bo’lgan
tashqilot
kamroq
darajada murakkab va noaniq
muhitga
tushib
qoladi.
Tashqilotlar
muhit
murakkabligi bilan har xil
yo’llarda ish olib borishadi.
20
Misol uchun, Hasbro Toy Company o’z muhitini raqobatchilarini ko’pchili-
gini o’zlashtirish bilan soddalashtirdi.
Murakkablik ham tashqilot o’zining muhiti haqida bilishi kerak bo’lgan bilim
darajasi bilan o’lchanadi. Misol uchun, electron sotuvidagi menejerlar, mijozlarini
ularning Wb sahifalari ishonchli va havfsiz ekanligiga ishntirmoqchi bo’lsalar,
o’zlarining internet provayderlari hizmatlari haqida yetarlicha bilishlari kerak. Bir
tomondan kollej kitob do’konlari menejerlari hoiylari haqida chuqur bilimga ega
bo’lishlari shart emas.
20
Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R5647 2012.
55-62-betlar
78
Muhit noaniqligi konsepsiyasi menejerlarga qanday ta’sir ko’rsatadi?
Noaniqlik tashqilotning samaradorligiga ta’sir etadi, menejerlar uni imkon qadar
pasytirishga harakat qilishadi.Ular imkon qadar eng kam darajali noaniq muhitda
boshqarishni tanlaydilar. Shunga qaramay, ular bu tanlovni kamdan kam nazorat
qilishadi.Yana bugungi tashqi muhit tabiati shuni ko’rsatadiki ko’plab sanoatlar
bugungi kunda ancha dinamik o’zgarishga duch kelishmoqda, muhitni ancha
noaniqlashtirishmoqda
21
.
Qisqa xulosalar
Ijtimoiy menejment usullari mohiyati. Boshqaruv ta’siri usullari yig’indisida
ularning o’rni va roli. Boshqaruvning tashkiliy -ma’muriy usullari, ijtimoiy
menejment ta’siri ostida ularning o’zgarish tendentsiyalari. O’z-o’zini boshqarish -
ijtimoiy menejmentning eng samarali usullaridan biri. Turli usullarni birlashtirish
zarurati - ijtimoiy menejment tamoyili.
Do'stlaringiz bilan baham: 
