Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlash

Daromadlarni jamlash (Djini - 
J
K
)koeffitsiyenti 
– aholining barcha 
daromadlari yig‘indisining alohida guruhlar orasida taqsimlanishini ko‘rsatadi va u 
quyidagi formula orqali hisoblanadi:
i
n
i
i
n
i
i
i
J
Y
X
cumY
X
K







1
1
2
1
bu yerda: 
i
A
- 
i-
guruxdagi aholining umumiy aholi sonidagi salmog‘i; 
i
da
- 
i-
guruxdagi aholi daromadining jami daromaddagi salmog‘i; 
n
– tabaqalanishi bo‘yicha aholi guruhlarining soni; 
cumda
i 
– daromadning kumulyativ salmog‘i. 
Kambag‘allikning mutlaq darajasini ulchashda Jaxon bankini tomonidan bir 
kishi xisobiga bir kunda Xarid kobiliyati pariteti buyicha 1,25 dollar boshka mezon 
buyicha esa 2,15 dollar qilib belgilangan. Xozirgi dunyoda 1,4 mlrd.kishi ushbu 
chegarada yashamoqda. 
Rivojlanayotgan 
mamlakatlarda 
kambag‘allikni kamaytirish 
yullari 
quyidagilardan iboratdir: 
-
Barqaror iqtisodiy usishni ta’minlash 
-
Ishlab chiqarish xajmini ortishi va ish xaqini usishi 
-
Yangi ish joylarini ochish va bandlikni o‘sishi 
-
Aholi daromadlari taqsimlanishi noteksiligini pasayishi 
-
Ta’lim sog‘liqni saqlash tizimini rivojlantirish 
-
Inflatsiyani barqarorlashuvi 
Aholi daromadlari darajasini aniklash va tarkibini urganish uchun bir kator 
kursatkichlardan foydalaniladi. Birlamchi daromad, 
Uy xujaliklarining ixtiyoridagi nominal daromadlari, uy xujaliklarining tuzatish 
kiritilgan ixtiyoridagi daromadlari, uy xujaliklarining real ixtiyoridagi daromadlari, 
urtacha jon boshiga tugri keladigan pul daromadlari, axolining shaxsiy ixtiyoridagi
 
daromadlari, axolining real shaxsiy ixtiyoridagi daromadlari. 
Iste’molning miqdori va tarkibi oqilona bo‘lib, kishilarning sog‘lom va uzoq 
umr ko‘rish, ularning shaxs sifatida kamol topishini ta’minlangandagina maqsadga 
muvofiq hisoblanadi. 
U yoki bu tovarning haddan tashqari ko‘p iste’mol etilishi yuqori turmush 
darajasini bildirmaydi, chunki bu yerda miqdordan tashqari iste’molning sifati va 
qiymati omili ham bor. Bu omil iste’molning miqdori va tarkibi o‘rtasida ma’lum 
me’yorda nisbat bo‘lishini taqozo etadi. Masalan, oziq-ovqat iste’moli shunday 
miqdorda va tarkibda bo‘lishi zarurki, u kishi organizmini barcha kerakli ozuqalar, 

---

55 
xususan, oqsil, moy va vitaminlar bilan ta’minlanishi, insonning sog‘lom, 
baquvvat, tetik bo‘lishini, hayotda faollik ko‘rsatishini ta’minlashi zarur. 
Ko‘p miqdordagi lekin balanslanmagan oziq-ovqat iste’moli foyda o‘rniga 
zarar keltiradi. Mutaxasislar fikriga ko‘ra, go‘sht va undan olingan mahsulotlarning 
optimal iste’moli jon boshiga yiliga o‘rtacha 80 kg ya’ni 80 000 gramm bo‘lishi 
zurur. Bundan (1,5-2 baravar) ortiq iste’mol qilingan go‘sht haddan tashqari zararli 
deb hisoblanadi. 
O’zbekistonda aholi jon boshiga 190-200 kg non va un mahsulotlari iste’mol 
etiladi. Bu ham keragidan ortiqcha hisoblanadi. Boshqa mahsulotlar (masalan, 
go‘sht, sut, uzum, meva, sabzavot) kam iste’mol etilgandan ularning o‘rni non 
bilan qoplanadi. Bu ham balanslanmagan ovqatlanish natijasidir.