Ijtimoiy hodisa deyiladi. Til jamiyat a’zolari yordamida shakllantirilib, rivojlantirilib boriladi. Til birliklari

Amalga oshdi – voqelikka aylandi

Ammamning buzog‘i – landovur, lapashang

Arpasini xom o‘rdi – nima yomonlik qildi?

Asabiga tegdi – asabiylashtirdi

Avra-astarini ag‘dardi – barcha kirdikorlarini ochib tashladi

Barmog‘ini tishladi – hech narsa qilolmadi; afsuslandi

Barq urdi – gurkirab, g‘oyat tez yayrab-yashnadi

Bas kelmoq – teng kelmoq

Bag‘ri xun bo‘ldi – ziq bo‘ldi; ruhan azoblandi

“Berdi”sini aytdi – oxirini aytdi

Besh barmog‘ini og‘ziga tiqmoq – lozim bo‘lganidan ortiq bo‘lgan narsani qilishga intilish

Bir paqir bo‘ldi; bir pul bo‘ldi – barbod bo‘ldi

Bir cho‘qishda qochiradi – juda ustun chiqmoq, osonlikcha yengmoq

Bosh egdi – itoat qildi, bo‘ysundi

Boshi g‘ovladi; boshi shishdi – bir narsani o‘ylayverib gangimoq

Boshidan kechirdi – o‘z hayotida ko‘rdi

Boshiga urmaslik – kerak emaslik

Dili siyoh bo‘lmoq – juda xafa bo‘lmoq

Es-hushini yig‘moq – parishonxotirlikdan qutulmoq; o‘ylab ish tutadigan bo‘lmoq

Gullab qo‘ymoq – to‘satdan aytib qo‘ymoq

Hafsalasi pir bo‘lmoq – umidsizlanish

Ichini mushuk tatalamoq – yashirin tarzda ruhan azoblanmoq

Ishtahasi karnay – ishtaha bilan yeyish

Juftakni rostlamoq; tuyog‘ini shiqillatmoq – jo‘namoq

Ko‘zi uchib turgani yo‘q – ko‘rishni istamaslik

Ko‘kragini yerga bermoq – umidsizlanib yotib olmoq

Ko‘nglini yozdi – gapirib ko‘nglidan g‘ashlikni tarqatmoq

Ko‘nglida kiri yo‘q – samimiy, beg‘araz

Me’dasiga tegmoq – tanasi qabul qilmaslik

Misi chiqdi – yolg‘onchiligi, soxtaligi fosh bo‘lmoq

Oro bermoq – ko‘rinishini chiroyli qilmoq

Oqko‘ngil – yaxshi niyatli

Podadan oldin chang chiqarmoq – hovliqmalik bilan muddatidan oldin gapirib qo‘yish

Pixini yorgan – quv, o‘taketgan uddaburon

Qildan qiyiq topmoq – kamchiligi yo‘q kishidan nuqson qidirish

Qulog‘i tom bitmoq – eshitmaslik, kar bo‘lib qolish

So‘z bermaslik – boshqalarga imkon bermaslik

Tegirmonga tushsa, butun chiqmoq – epchil

Taqdirga tan bermoq – ko‘nikish

Tomdan tarasha tushganday – to‘satdan, qo‘qqisdan

Tarvuzi qo‘ltig‘idan tushdi – umidsizlandi

Yulduzni benarvon urmoq – uddaburon, qobiliyatli

Yer tagida ilon qimirlasa bilish – nihoyatda ziyrak, sezgir

Yuragi toza – yaxshi niyatli
2. MAQOLLAR. Grammatik jihatdan gap holida shakllangan, xalq donishmandchiligi natijasida yuzaga kelgan barqaror birikmalar maqollar sanaladi: Shamol bo‘lmasa, daraxtning uchi qimirlamaydi, Bolta tushguncha, kunda dam oladi.

Maqollar xalqning hayotiy tajribasi, donishmandligi natijasida maydonga keladi. Ular nutq jarayoniga qadar tilda tayyor holda barqaror birikma sifatida mavjud bo‘ladi.

3. MATALLAR. Grammatik jihatdan gap holida shakllangan, to‘g‘ri ma’noda qo‘llanadigan xalq donishmandligi natijasida vujudga kelgan barqaror birikmalar matallar hisoblanadi: Yaxshidan bog‘ qoladi, yomondan dog‘. Qimirlagan qir oshar.
4. HIKMATLI SO‘ZLAR (Aforizmlar). Grammatik jihatdan gap holida shakllangan, xalqning turmush tajribasiga tayanib, ma’lum bir shaxs tomonidan yaratilgan qisqa, obrazli barqaror birikmalarga hikmatli so‘zlar (aforizmlar) deyiladi.

Hikmatli so‘zning muallifi aniq bo‘lsa, maqol yoki matalning muallifi noma’lum bo‘ladi.

Odami ersang demagil odami, Onikim yo‘q xalq g‘amidin g‘ami. (A. Navoiy)

Til uslub uchun shaxmat taxtasidagi shohdir. (K. Fedin)

O‘zbek tili xazinasidagi so‘zlar shu qadar ko‘p va jilovdorki, bu tilda hech qiynalmasdan go‘zal asarlar: she’rlar, qissa va hikoyalar bitish mumkin. (N. Tixonov)