Ijtimoiy-gumanitar fanlar Fardu 2- bosqich magistranti Mexmonaliyev Shodibek Navfal oʻgʻli Pedagogika kafedrasi oʻqituvchisi Evatov Saminjon Sobirovich Farpi akademik litsey oʻquvchisi Tursunov Odiljon Azimovich

Ijtimoiy-gumanitar fanlar
FarDU 2- bosqich magistranti
Mexmonaliyev Shodibek Navfal oʻgʻli
Pedagogika kafedrasi oʻqituvchisi
Evatov Saminjon Sobirovich
FarPI akademik litsey oʻquvchisi
Tursunov Odiljon Azimovich

ТАЛАБАЛАР МАЛАКАВИЙ АМАЛИЁТИ ЖАРАЁНИ ВА МАЗМУНИ.

Анататсия,Талабалар малакавий амалиёти жараёни ва мазмунининг бир-бирига боғланганлиги – методик тузилмани такомиллаштириш омилидир. Талабалар малакавий амалиёти жараёни - бу талабани касбий фаолиятга ўргатувчи, касбий шакллантирувчи ва ривожлантирувчи жараёндир. Шунинг учун ҳам бу ёжараѐнни методик бошқариш қулай, мосланувчан ва ижодий бўлиш керак.
Бошқача ифодаласак, бу жараён яхлит методик тузилма сифатида ўқитувчи ва талабаларнинг биргаликдаги ақлий ва жисмоний меҳнат фаолияти натижасида тегишли касбий кўникма ва малака даражасини (касбий маҳорат асосларини) шакллантириш методикасига йўналтирилган бўлиши лозим.
Олий таълим муассасаларида талабалар малакавий амалиёти жараёнини тизимли ташкил этишнинг методик тузилмаси (модели) мазкур жараённинг таркибий қисмлари ўртасида ички тартибларнинг ўрнатилишини иерархик даражаларда акс эттирган. Бироқ биз бу масаланинг моҳиятини бошқа, яъни малакавий амалиёт жараёни билан унинг мазмуни ўртасидаги ўзаро боғлиқлик нуқтаи назаридан қараб чиқамиз.
Маълумки, бир-бирига боғланганлик ёки ўзаро боғлиқлик дейилганда томонларнинг бири иккинчисига боғлиқлиги ёки томонлар орасида бири иккинчисиз бўлмайдиган алоқадорлик тушунилади. Малакавий амалиёт жараёни билан унинг мазмуни ўртасида ҳам худди шундай алоқадорлик (боғланиш) мавжуд. Бу алоқадорликнинг моҳиятини очиб бериш малакавий амалиёт жараёнини ташкил этишнинг амалдаги методик тузилмасини янада такомиллаштиришга, яъни методик инновациялар (янгидан киритиладиган тартиб-қоидалар) ишлаб чиқилиши ва амалиётга татбиқ этилишига замин тайёрлайди.
Олий таълим муассасаларида мазкур муаммонинг ҳолатини ўрганиш ва таҳлил этиш шуни кўрсатдики, амалий касбий таълим жараёнининг ташкил этилиши билан унинг мазмуни ўртасида методик алоқадорлик етарлича ўрнатилмаган, чунки бу борада махсус фанлар ўқитувчилари учун етарли методик адабиётлар яратилмаган ва чоп этилмаган. Шунингдек, олий таълим методикасида ҳам бу масалага етарлича эътибор қаратилмаган, тегишли илмий-тадқиқот ишлари олиб борилмаган. Оқибатда олий таълим муассасаларида яхлит малакавий амалиёт жараёни кўпинча пала-партиш, муайян тизимсиз, самарасиз ташкил этилишига йўл қўйилган.
Бу эса битирувчилар - бўлғуси мутахассисларда касбий маҳорат асослари стандарт талаблари даражасида шаклланмаслигига сабаб бўлмоқда. Биз мазкур камчиликларни бартараф қилиш учун малакавий амалиёт жараёнини ташкил этишнинг амалдаги методик тузилмасини такомиллаштиришга ҳаракат қилдиқ.
Шу мақсадда малакавий амалиёт жараёнини тизимли ёндашув асосида икки жиҳатдан таҳлил қилдик:
1) малакавий амалиёт мазмунининг тизимли таҳлили;
2) малакавий амалиёт жараёнининг тизимли таҳлили. Биринчи навбатда, малакавий амалиёт мазмунининг тизимли таҳлили натижаларини келтирамиз. 1. Малакавий амалиѐт мазмуни қуйидаги таркибий қисмларни (турларни) ўз ичига олади:
1. Амалий-лаборатория ишлари мазмуни.
2. Ўқув амалиёти мазмуни.
3. Ишлаб чиқариш (технологик) амалиёти мазмуни.
4. Битирув-малакавий (диплом олди) амалиёти мазмуни.
Малакавий амалиётнинг мазмуний таркибий қисмлари, яъни турларининг ҳар бири алоҳида тизимли таҳлил қилинса, улар бир-бири билан боғланган ва ўзаро шартланган ўзига хос таркибий қисмлар мажмуидан иборат эканлиги аниқланади. Хусусан: I. Амалий-лаборатория ишлари қуйидаги мазмуний таркибий қисмлар мажмуини ўз ичига олади:
1) ўқув-тажриба ишларини аниқ режалаштириш;
2) махсус ўқув лабораторияларини жиҳозлаш ва ишларни бажаришга тўлиқ тайёрлаш;
3) лабораторияларда бажариладиган ўқув-тажриба технологияларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;
4) ўқув-тажриба технологияларини амалга ошириш жараёнида талабаларда бошланғич касбий кўникмалар шаклланишини жорий, оралиқ ва якуний назорат қилиб бориш;
5) мазкур жараёнларга методик хизмат кўрсатишни таъминлайдиган амалий-лаборатория ишлари методикасини ишлаб чиқиш ва жорий этиш.
Фойдаланилган адабиѐтлар:
1. Мардонов Ш.Қ. Янги таълимий қадриятлар асосида педагог кадрларни тайѐрлаш ва малакасини ошириш. – Т.: Фан, 2006.
2. Ярматов Р. Бўлажак ўқитувчи шахсини тарбиялаш ва ривожлантириш. – Т.: ―Fan va texnologiya‖ нашриѐти, 2009.
3.Зуфаров Ш. Педагогик инноватика. –Т.: ―Fan va texnologiyalar‖ нашриѐти, 2012.
5. Хакимова Е. «Высшее образование несѐт потери».//Мир новостей №7 (1105) от 18.02.2015 г.