“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

O‘zaro aloqa. 
Real voqelikda har bir muayyan ob’ekt ko‘p sonli sababiy zanjirlarning 
murakkab «tuguni» hisoblanadi. U boshqa ob’ektlardan ta’sirlanish bilan bir vaqtda o‘zi ham 
ularga aks (reaktiv) ta’sir ko‘rsatadi. «Tashqi» va «ichki» sababiy zanjirlar unda uyg‘unlashadi, 
kesishadi va tarmoqlanadi. Ular bir-biri bilan o‘zaro aloqaga kirishadi va bu o‘zaro aloqa 
ob’ektda yuz beruvchi barcha jarayonlarning negiziga aylanadi.Ob’ektni bilish uchun pirovard 
natijada unda vujudga kelgan sababiy aloqalar «tuguni»ni echish talab etiladi. Barcha hodisalar 
mohiyatiga izohni o‘zaro aloqadan izlash kerak. U hodisalarning barcha xossalari va 
xususiyatlarini belgilaydi, amalda mavjud bo‘lgan barcha imkoniyatlar, tasodiflar va 
zaruriyatlarning manbalarini o‘zida mujassamlashtiradi. O‘zaro aloqani tushunish umuman 
ob’ektni tushunish demakdir. Ammo har qanday ob’ekt boshqa ob’ektlar bilan o‘zaro aloqa 
qilgani bois,uning barcha o‘zaro aloqalarini bilish uchun undan boshqa ob’ektlarni 
o‘rganishga,ulardan – uchinchi ob’ektlarga o‘tishga to‘g‘ri keladi va hokazo. Ayrim ob’ektning 
tabiatini belgilovchi o‘zaro aloqani bilish jarayoni cheksizdir. Paskal ta’biri bilan aytganda, 
to‘g‘nag‘ich kallagini bilish uchun butun Olamni bilish talab etiladi. 
Aloqa uchun asos. 
Aloqa, aloqa uchun asos va aloqa shart-sharoitlari tushunchalarini 
farqlash lozim. Aloqa yuzaga kelishiga imkoniyat yaratuvchi ayrim xossa, belgi yoki munosabat 
aloqa uchun asos bo‘ladi. Asosning mavjudligi aloqa o‘rnatish uchun zarur, lekin etarli emas, 
chunki uning o‘rnatilishi doim emas, balki muayyan sharoitdagina yuz beradi. SHart-sharoitlar – 
bu avvalo predmet mavjud bo‘lgan muhitdir. U aloqa o‘rnatish uchun qulay yoki noqulay 
bo‘lishi mumkin. SHart-sharoitlar o‘z holicha aloqa o‘rnatish omili bo‘lishi mumkin emas, ular 
faqat aloqa yuzaga kelishiga ko‘maklashadi yoki monelik qiladi. 
Narsalar o‘rtasida aloqa biron-bir muayyan asosga ko‘ra yuzaga keladi. Umumiy asos ayrim 
umumiy asosga ega bo‘lgan turli ob’ektlar o‘rtasida umumiy aloqa yo‘lini ham vujudga keltiradi. 
Masalan, muayyan manfaat guruhlari o‘z manfaatlarini himoya qilish uchun siyosiy guruhlarga 
birlashadilar, mamlakatdagi siyosiy muhitga kuchli ta’sir ko‘rsatadilar. Ammo boshqa, masalan, 
etnik, diniy va boshqa asoslarga ko‘ra ular o‘zaro bog‘liq bo‘lmasligi ham mumkin. SHunday 
qilib, mazkur misolda aloqa yo‘li aloqa yuzaga kelishi uchun asos, boshqa belgilar – buning 
shartlaridir. O‘zaro aloqa umumiy xususiyat kasb etadi, u butun borliqqa xosdir. SHu sababli 
aloqa tushunchasi dialektikada eng umumiy tushunchalardan biri hisoblanadi. Boshqa barcha 
kategoriyalar o‘zaro aloqaning muayyan turlari bilan tavsiflanadi.