“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

Jamiyat va inson hayotida qadriyatlarning roli. 
Ularni quyidagi uch guruhga ajratish 
mumkin: 

---

1. Inson va jamiyat uchun ikkinchi darajali ahamiyatga ega bo‘lgan qadriyatlar. Bu 
shunday qadriyatlarki, ularsiz jamiyat va insonning normal faoliyati izdan chiqmaydi. 
2. Kundalik hayot va ehtiyojlar bilan bog‘liq bo‘lgan qadriyatlar. Bu guruhga aksariyat 
moddiy va ma’naviy qadriyatlar kiradi. Bular insonning moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini 
qondirish, jamiyatning normal faoliyat ko‘rsatishi va rivojlanishini ta’minlash uchun zarur 
bo‘lgan qadriyatlardir. 
3. Oliy qadriyatlar – bu o‘z ahamiyatiga ko‘ra eng yuksak darajada turuvchi, odamlarning 
fundamental munosabatlari va ehtiyojlarini aks ettiruvchi qadriyatlardir. Oliy qadriyatlarsiz 
nafaqat inson shaxs sifatida kamol topa olmaydi, balki jamiyat ham normal hayot kechira 
olmaydi. Oliy qadriyatlarning mavjudligi doimo individning shaxsiy hayoti chegarasidan chetga 
chiqish bilan bog‘liq. Ular individni uning o‘zidan yuksak bo‘lgan, uning hayotini belgilaydigan, 
uning taqdiri uzviy bog‘liq bo‘lgan narsalar bilan oshno etadi. Ayni shu sababli oliy qadriyatlar 
odatda umuminsoniy xususiyat kasb etadi. 
Insonning o‘zi qadriyat hisoblanadimi, degan savolning ikki tomoni bor 1) inson uchun 
boshqa odamning va umuman insonning qimmati nimada? 2) uning o‘z hayotining qimmati nima 
bilan o‘lchanadi? Tafsilotlarga berilmay shuni qayd etamizki, bu savollarga javoblar aniq va 
uzil-kesil bo‘lishi mumkin emas. Gap shundaki, individning boshqa odamlarga qiziqishi odamlar 
qandayligigagina emas, balki uning o‘zi qandayligiga ham bog‘liq bo‘ladi. Bunga yana shuni 
qo‘shimcha qilish joizki, inson hayotining va insonning qimmati to‘g‘risidagi masalaning 
qo‘yilishi tarixiy sharoitlar bilan bevosita bog‘liq. Masalan, O‘rta asrlarda feodal o‘z 
krepostnoyini o‘ldirishi jinoyat hisoblanmagan va jazoga tortilmagan. Hozirgi vaqtda har bir 
kishining yashash huquqi tan olingan va odam o‘ldirish u yoki bu tarzda jazolanmaydigan 
mamlakat mavjud emas. Xullas,inson – alohida, mutlaq qadriyat. Qolgan barcha qadriyatlar 
inson manfaatlari nuqtai nazaridan baholanadi. Har bir shaxs hayotda ma’lum bir maqsadni 
ko‘zlab harakat qiladi. Biroq uning maqsadi ma’no va mazmuni jihatdan har xil bo‘lishi 
mumkin.