“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

Bifurkatsiya ikkilanish nuqtalarining mavjudligini hamda rivojlanish davomining har 
xilligini nazarda tutadi
. (Masalan, bitta oila negizida yangi oila paydo bo‘ladi va yangi oila 
o‘zining rivojlanish tamoyillariga
 
ega bo‘ladi). Ularning faoliyati natijalarini oldindan bashorat 
qilish qiyin.
 
I.Prigojinning fikriga ko‘ra, bifurkatsiya jarayonlari tizimning murakkablashuvidan 
dalolat beradi. N.Moiseevning fikricha, «ijtimoiy tizimning har
 
bir holati bifurkatsiya holatidir». 
Kumatoid – suzayotgan ob’ektni anglatadi va ob’ektlarning tizimli xususiyatini aks 
ettiradi. U vujudga kelishi, hosil bo‘lishi, shuningdek, yo‘qolishi,parchalanishi mumkin. 
U 
o‘zining barcha elementlarini birvarakay emas, balki
 
o‘ziga xos «hissiy-o‘ta hissiy» tarzda 
namoyon etadi. Masalan, tizimli ob’ekt –o‘zbek xalqini ma’lum vaqt, makon bo‘lagida ifoda 
etish va mahalliylashtirish
 
mumkin emas. Boshqacha qilib aytganda, ob’ektni yaxlit ifoda etish 
uchun o‘zbek
 
xalqining barcha vakillarini yig‘ish mumkin emas. Shu bilan birga, mazkur ob’ekt 
soxta emas, realdir. Uni kuzatish, o‘rganish mumkin. U butun sivilizatsion tarixiy jarayonning 
yo‘nalishini ko‘p jihatdan belgilab beradi. Yana bir
 
misol – talabalar guruhi. U dam paydo 
bo‘ladigan, dam ko‘zdan yo‘qoladigan suzuvchi ob’ekt sifatida o‘zaro aloqalarning deyarli 
barcha tizimlarida namoyon bo‘ladi. Masalan, o‘quv mashg‘ulotlari tugaganidan keyin guruh 
yaxlit ob’ekt
 
sifatida mavjud bo‘lmaydi, ammo institutsiyaviy belgilangan ma’lum vaziyatlar 
(guruh raqami, talabalar soni, guruh tuzilishi, umumiy xususiyatlari)da u ob’ekt sifatida 
namoyon bo‘ladi va o‘z-o‘zini identifikatsiya qiladi. Bundan tashqari,mazkur kumatoid guruh 
a’zolari o‘rtasidagi do‘stlik, raqobat va boshqa munosabatlar bilan ham qo‘llab-quvvatlanadi.
 

---