“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

Bilimli, ma’rifatli qilish - san’atning muhim vazifasi.
Insonni bilimli, ma’rifatli qilish 
ham san’tning asosiy vazifalaridan. Uni, odatda ma’rifiy – evristik vazifa deb atashadi. Har 
qanday haqiqiy san’at asari insonga turli xil bilim beradi, uni birvarakay ko‘p sohalar bo‘yicha 
ma’rifatli qiladi. M., Jyul Vernning «O‘n besh yoshli kapitan» romanini o‘qir ekansiz, siz dengiz 
haqida, kemalar, qayiqlar, elkanlar, kit ovi, Afrika qit’asining o‘ziga xosliklari u erdagi 
qabilalalarning odatlari, qul savdosi v.b. to‘g‘risida ma’lumot olasiz. YA’ni bir asar orqali bir 
yo‘la geografik, navigatsion, etnografik, tarixiy v.h. ilmlardan xabardor bo‘lasiz. To‘g‘ri, bu 
bilimlaringiz mazkur fanlarni maxsus o‘rganganlik – mutaxassislik darajasida bo‘lmasa ham, 
lekin siz bundan buyon o‘zingizga va mintaqangizga xos bo‘lmagan ijtimoiy hodisalar 
to‘g‘risida yaxshigina ma’rifatli kishi hisoblanasiz. Agar bordi-yu Jyul Vernning asosiy 
asarlarining barchasini o‘qib chiqsangiz, siz har qanday geograf olim bilan bahslasha olasiz. 
Umrida biror-bir mamlakatga sayohat qilmagan bu yozuvchining badiiy asarlari uning ko‘pgina 
mamlakatlar geografiya jamiyatlari faxriy a’zosi etib saylanishiga, hatto o‘zining ham 
geografiyadan ilmiy ishlar qilishiga sabab bo‘ldi, ko‘pdan-ko‘p olimlarning ilmiy kashfiyotlariga 
turtki berdi.
Tarbiyaviylik - san’at uchun ustuvor vazifa.
Tarbiyachi sifatida san’at inson 
hissiyotlariga ta’sir qiladi, estetik kechinmalar uyg‘otadi va shu orqali bizda ezgulikdan 
yovuzlikni farqlay bilish ko‘nikmasini shakllantiradi. Bu jarayon ikki yoqlama ta’sir tufayli ro‘y 
beradi. Birinchisi – bevosita, ikkinchisi– bilvosita. Birinchisi – to‘g‘ridan-to‘g‘ri didaktik usul 
orqali amalga oshiriladigan tarbiya. Bunda san’at asarining o‘zi, shakli va mazmuni bilan, 

---

butunisicha nasihat ruhidagi tarbiyaga qaratilgan bo‘ladi. Misol tariqasida SHayx Sa’diyning 
«Guliston», Ahmad YUgnakiyning «Hibbat ul-haqoyiq» pandnomalarini, Maxtumqulining 
she’rlarini, Ezopning masallarini keltirish mumkin. San’at tarbiyaviyligining ikkinchi, bilvosita 
tomoni real hayot tajribasi sifatida asardan idrok etuvchi o‘ziga «yuqtirgan», ya’ni qalb 
prizmasidan o‘tkazib, o‘zi uchun zarur deb qabul qilgan axloqiy-estetik qadriyatlar bilan bog‘liq. 
Bunda san’at asari ijtimoiylashgan badiiyat, undagi qahramon g‘oyaviy-badiiy yaxlitlik tarzida 
tarbiyaviy rol o‘ynaydi.