“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

A
1
 
 
 
 
Oddiy hukmlar o‘rtasidagi munosabatlar. 
Har qanday ikki 
hukm o‘rtasida emas, balki moddiy jihatdan bir xil hukmlar o‘rtasidagi munosabatlar haqida fikr 
yuritamiz. Sub’ektlari bir xil, predikatlari bir xil hukmlar moddiy jihatdan bir xil hukmlar 
deyiladi. Hukmlar sifat va miqdr jihatdan farq qilishlari mumkin. Oddiy hukmlar o‘rtasida 
J
2 
 
 
 
O
2 
J
1
 
А
2 

---

quyidagi munosabatlar bo‘lishi mumkin: 
zidlik munosabati, umumiy tasdiq va juz’iy inkor 
(A—O) 
hamda umumiy inkor va juz’iy tasdiq 
(E—J) 
hukmlar o‘rtasida bo‘ladi. Masalan, 
A 
«Hamma talabalar a’lochi», 
E 
«hech bir talaba a’lochi emas». Juz’iy qarama-qarshilik 
munosabati, juz’iy tasdiq va juz’iy inkor hukmlar o‘rtasida bo‘ladi. Masalan, 
J 
«Ba’zi qishloqlar 
obod», 
O 
«ba’zi qishloqlar orod emas». Bo‘ysunish munosabati umumiy tasdiq va juz’iy tasdiq 
hamda umumiy inkor va juz’iy inkor hukmlar o‘rtasida bo‘ladi. (Masalan, 
A 
«Hamma domlalar 
professor», 
J 
«ba’zi domlalar professor». 
Murakkab hukmlar. 
Yuqorida bayon qilinganlardan ma’lumki, hukm terminlari birdan 
ortiq bo‘lsa, ularni murakkab hukmlar deb yuritamiz. Murakkab hukmlarni turlarga, ajiratganda 
ularning tarkibidagi mantiqiy bog‘lovchining mazmuniga e’tibor beramiz. Shunga qarab 
murakkab hukmlarning quyidkgi asosiy turlarini ko‘rsatish mumkin: