“ijtimoiy fanlar” kafedrasi

9-mavzu. Muddatlar. Da’vo muddati.

Reja:

1. 
   Muddat tushunchasi
   
2. 
   Muddatlar o`tishining boshlanishi va tamom bo`lishi
   
3. 
   Da'vo muddatining turlari
   
4. 
   Da'vo muddati o`tishining oqibatlari
   

1.Muddat tushunchasi

Fuqarolik huquqida muddat deb – aniq belgilangan vaqtga aytiladi. o`tishi ma'lum yuridik fakt hisoblanadi, chunki uning o`tkazib yuborilishi natijasida, qonunda nazarda tutilgan hollarda, muayyan huquqiy oqibatlar vujudga keladi, biron-bir huquq va majburiyat olinadi, o`zgartiriladi yoki yo`qotiladi. N.Imomov muddatlar tushunchasi hususida to`xtalar ekan, uni aniq o`tishining boshlanishi va tamom bo`lishi muayyan huquqiy oqibatlarni vujudga keltiradigan, fuqarolik huquqlarini vujudga keltiradigan, fuqarolik huquqlarini amalga oshirish va muhofaza qilishga qaratilgan paytlar va vaqt davrlariga aytilishini ta'kidlab o`tadi96. Masalan, Xo`jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to`g`risidagi qonunning 25-moddasi mazmuniga ko`ra, tovarlarni yetkazib berish muddatlarini kechiktirib yuborganlik uchun tovar yetkazib beruvchi sotib oluvchiga kechiktirilgan har bir kun uchun majburiyat bajarilmagan qismining 0,5 foizi miqdorida penya to`laydi. Shunisi muhimki, penyani to`lash shartnoma majburiyatlarini buzgan tarafni tovarlarni yetkazib berish muddatlarini kechiktirib yuborish oqibatida yetkazilgan zararni qoplashdan ozod etilmaydi. Bu zararni to`la hajmda qoplash tamoyilidan kelib chiqadi. Vaqt – majburiyat huquqiga oid munosabatlarda ham muhim ahamiyatga Masalan, o`zaro shartnoma tuzgan shaxslar ma'lum vaqt ichida biron-bir harakatni qilishlari: shartnoma narsasi bo`lgan ashyoni topshirishlari, muayyan ishni bajarishlari; pul to`lashlari, ikkinchi taraf tomonidan qilingan ijroni qabul qilishlari lozim bo`ladi.

Fuqarolik huquqiy munosabatlarda muddatlarning to`g`ri hisoblanishi va o`z vaqtida tadbiq etilishi – bu munosabatlarda qatnashuvchilarning huquqlarini qo`riqlashda, qonunchilikni ta'minlashda, tashkilotlar o`rtasida munosabatlarda esa – xo`jalik hisobini mustahkamlashda, korxonalarning normal ishlashida, topshiriqlarni o`z vaqtida bajarishda, muhimi, shartnoma intizomiga amal qilishda katta rol o`ynaydi.

Muddatlar kim tomonidan belgilanishiga qarab, quyidagi turlarga bo`linadi:

a)qonuniy muddatlar;

b) shartnomaviy muddatlar;

v) sudlar tomonidan belgilanadigan muddatlar.