“ijtimoiy fanlar” kafedrasi

Xo`jalik shirkati va jamiyatlarining mulki yuridik shaxs hisoblangan xo`jalik shirkati va jamiyatining mulki qatnashchilarning qo`shgan hissasi hisobidan, xo`jalik faoliyati natijasida olingan hamda qonunda man etilmagan boshqa asoslarda ular tomonidan qo`lga kiritilgan mol-mulkdan hosil bo`ladi.

Xo`jalik shirkatlarining mol-mulki FK va «Xo`jalik shirkatlari to`g`risida”gi qonunda o`z ifodasini topgan. Xo`jalik shirkatlarining mol-mulki dastlabki asosi uning ustav fondida o`z ifodasini topadi. Chunki shirkat ishtirokchilari (ta'sischilari) shirkatga a'zo bo`lib kirayotganda qo`shgan ulushlarining nominal qiymatidan tarkib topadi. Shirkat ustav fondining miqdori shirkatni davlat ro`yxatidan o`tkazish uchun hujjatlarni taqdim etish sanasidagi holatga ko`ra qonun hujjatlarida belgilangan eng kam oylik ish haqining ellik baravaridan kam bo`lmasligi kerak. Shirkat ishtirokchisining shirkat ustav fondidagi ulushining miqdori foizlarda yoki kasr ko`rinishida belgilanadi. Shirkat ishtirokchisi ulushining miqdori uning ulushining nominal qiymati bilan shirkat ustav fondining o`zaro nisbatiga muvofiq bo`lishi kerak. Shirkat ishtirokchisi ulushining haqiqiy qiymati shirkat sof aktivlari qiymatining uning shirkat ustav fondidagi ulushi miqdoriga mutanosib bo`lgan bir qismiga mos bo`ladi. Shirkat davlat ro`yxatidan o`tkaziladigan paytga qadar uning har bir ishtirokchisi o`z hissasining kamida o`ttiz foizini shirkatning ustav fondiga kiritishi shart. Hissaning qolgan qismi ta'sis shartnomasida ko`rsatilgan muddatda kiritilishi lozim bo`lib, bu muddat shirkat davlat ro`yxatidan o`tkazilgan paytdan e'tiboran bir yildan oshmasligi kerak.

Pul, qimmatli qog`ozlar, boshqa ashyolar yoki mulkiy huquqlar yoxud pul bahosiga ega bo`lgan boshqa shaxsga o`tkaziladigan o`zga huquqlar ishtirokchilarning shirkat ustav fondiga qo`shadigan hamda shirkatga qabul qilinadigan uchinchi shaxslarning hissalari bo`lishi mumkin. Shirkatning ustav fondiga pulsiz hissasining pul hisobidagi bahosi shirkatning barcha ishtirokchilari tomonidan bir ovozdan qabul qilinadigan shirkat ishtirokchilari umumiy yig`ilishining qarori bilan tasdiqlanadi.

Shirkatga tegishli mol-mulk unga ustav fondiga hissa sifatida foydalanishga berilgan muddat o`tguniga qadar mol-mulkdan foydalanish huquqi tugatilgan taqdirda, shirkatning mol-mulkni bergan ishtirokchisi shirkatning talabiga binoan unga shunday mol-mulkdan shunga o`xshash sharoitlarda qolgan muddat mobaynida foydalanganlik uchun to`lanadigan haqqa teng pul tovoni to`lashi shart. Pul tovoni shirkat tomonidan uni berish talabnomasi taqdim etilganidan e'tiboran, agar shirkat ishtirokchilari umumiy yig`ilishining qarori bilan tovon to`lashning boshqacha tartibi belgilangan bo`lmasa, bir oy ichida bir yo`la to`lanishi kerak. Bunday qaror shirkatning ustav fondiga hissa sifatida mol-mulkdan foydalanish huquqini bergan va bu huquq muddatidan ilgari tugatilgan shirkat ishtirokchisining ovozini hisobga olmagan holda shirkat ishtirokchilarining umumiy yig`ilishi tomonidan qabul qilinadi. Shirkat ishtirokchisi ustav fondiga hissa sifatida shirkatga foydalanish uchun berib qo`ygan mol-mulkdan foydalanish huquqining muddatidan ilgari tugatilganligi uchun shirkat ishtirokchisi tomonidan tovon to`lashning boshqacha tartibi ta'sis shartnomasida nazarda tutilgan bo`lishi mumkin. Shirkatdan chiqarilgan yoki undan chiqib ketgan ishtirokchi tomonidan shirkatga ustav fondiga hissa sifatida foydalanishga berilgan mol-mulk, agar ta'sis shartnomasida boshqacha qoida nazarda tutilgan bo`lmasa, u qancha muddatga berilgan bo`lsa, shuncha muddat davomida shirkatning foydalanishida qolaveradi.