Ijtimoiy fanlar fakulteti

OLIY VA O’RTA-MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI

IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI

IJTIMOIY ISH YO’NALISHI

HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI FANIDAN

Mustaqil ish:

HAVFSIZLIKNI TA’MINLASH TAMOYILLARI VA USLUBLARINI TAHLIL QILISH

Bajardi: Anorboyeva M., 3-kurs talabasi

Tekshirdi: Oxunov R.

Toshkent-2020

Xavf-xatar hayotiy faoliyat xavfsizligining markaziy tushunchasi bo’lib, odam sog’lig’iga bevosita yoki boshqa yo’llar bilan zarar yetkaazmyadigan, ya’ni ko’ngilsiz hodisalar, oqibat yaratuvchilar tushuniladi. Xavfni ifodalaydigan belgilar soni tajribaning maqsadiga qarab ko’p yoki kam bo’lishi mumkin.

Xavfning bunday tushunchasi oldingi standart tushunchalarni ( ishlab chiqarishing xavfli va zararli omillari) o’z ichiga oladi, chunki hayotiy faoliyat xavsuzligi faoliaya Xavfsizliknni ta’minlashning tamoyillari tning hamma shakllari va omillarini nazarda tutadi.

Hayotiy faoliyatga to’g’ri kelmaydigan elementlar sistemasi kimyoviy va biologik aktiv moddalar yashirin xavfga egadir.

Hayot faoliyati xavfsizligi tushunchasi o’z ichiga insonning jamiyatda ishlab chiqarishda, yashashida, faoliyat olib borishida muhitning xavfsiz bo’lishi, tabiiy va texnogen xususiyatli vaziyatlardan saqlanishi, urush va terrorizm xurujidan himoyalanishi, tabiat va odamzot uyg’unligini saqlashi, umuman olganda, insonning shu zamindagi hayotining xavfsizligini ta’minlash tushuniladi.

Xavfsizliknni ta’minlashning tamoyillari

Xavfsizliknni ta’minlashning tamoyillari ko’p. Ularning belgilariga qarab bir necha klasslarga ajratish mimkin. Masalan: yo’llantiruvchi, texnik, tashkiliy, boshqaruv.

1. 
   Yo’naltiruvchi:
   

1. 
   Operatorning faolligi; b) faoliyatning muruvvatlash(odamiyligi, muruvvatligi) c) Tuzilishining tartibsizlanishi(destruksiya) d) Operatorni almashtirish e) Turkumlashlar( klassifikatsiya) f) Xavflarni yo’qotish g)Tartiblash (sistemalash) h)Xavfni kamaytirish
   

2. 
   Texnik:
   

1. 
   Blokirovkalash
   
2. 
   Vakuumlash
   
3. 
   Zichlash
   
4. 
   Masofa bilan himoyalash
   
5. 
   Mahkamlash-puxtalash
   
6. 
   To’siqlar orqali(ekranlash
   
7. 
   Ojiz zveno qo’llash
   
8. 
   Siqilgan havo qo’llash
   
9. 
   Harkatlarni sekinlashtirish
   

3. 
   Tashkiliy:
   

1. 
   Vaqt bilan himoyalash
   
2. 
   Axborot (ma’lumotlar)
   
3. 
   Zaxiralash
   
4. 
   Mos kelmaslik
   
5. 
   Me’yorlash
   
6. 
   Xodimlar tanlash
   
7. 
   Ergonomiklik.
   

4. 
   Boshqaruv
   

1. 
   Moslik (адекватность)
   
2. 
   Nazorat
   
3. 
   Qarshi aloqa
   
4. 
   Javobgarlik
   
5. 
   Rejalilik
   
6. 
   Rag’batlantirishlar
   
7. 
   Samaradorlik
   
8. 
   Boshqarish
   

Sistemali taxlil — murakkab muammolar, jumladan, xavfsizlik sistemasi bo‗yicha karor tayyorlash va uni asoslash uchun foydalaniladigan metodologik vositalar majmuidir. Sistema- o’zaro birikkan komponentlar majmui bo’lib, ularning o’zaro ta‘siri natijasida ma‘lum bir maksad amalga oshiriladi, ish bajariladi. Sistemaning komponentlari jumlasiga material va ob‘ektlardan tashqari ularning o’zaro bog’lanishi xamda ular o’rtasidagi munosabatlar xam kiradi. Har kanday soz mashina texnik sistemaga misol bo’la oladi. Agar sistemaning bir komponentini inson tashkil etsa, bunday sistema «ergatik sistema» deb ataladi. Ergatik sistemaga misol tariqasida «inson-mashina», «inson-muxit», «inson-mashina-muxit», kabilarni keltirishimiz mumkin.

Sistemani tashkil etuvchi elementlarni o‗ziga xos xususiyatlari bo‗lishi bilan bir katorda uning o‗zini xam o‗z xususiyati mavjud bo‗ladi. Sistemada vujudga kelgan xususiyat uni tashkil etuvchi elementlarning birortasida xam bo‗lmaydi. Masalan, yonuvchi moddakislorod-yongin manbasi bitta sistemani tashkil etadi. Agar ushbu elementlardan birortasi bo‗lmasa yonish jarayoni yuzaga kelmaydi. Bu erda yonuvchi modda yonish xususiyatiga, kislorod-yong‗inni yuzaga keltirish sharoitini yaratash xususiyatiga, manba esa yong‗inni amalga oshirish xususiyatiga ega. Albatta, bu sistemada ushbu elementlardan birortasining bo‗lmasligi, sistemani buzilishiga olib keladi, natija, maksad (ushbu kolatda-yonish) amalga oshmaydi. Xavfsizlikni sistemali taklilining asosiy maksadi ko‗ngilsiz okibatlar (baxtsiz xodisalar)ga olib keluvchi sabablarni aniklash va shu asosida ularni kamaytirish ehtimolini ta‘minlovchi tadbirlar ishlab chikishdan iboratdi