Ijtimoiiy fanlar

CHOKAR-O’rta  Osiyoda  ilk  feodalizm  davrida  feodallarga  qarashli  bo’lgan  qurollangan 
yigitlar guruhi. 
IXSHID-So’g`d  hokimlarining  nasabi,  unvoni.  Tarixiy  ma’lumotlarga  So’g`d  arab  xalifaligi 
tomonidan istilo qilingunga qadar bu yerda 13 ishxid hukmronlik kilib tungan. 
BUDUN-chorvador aholi, qora bo’dun-qora xalq. 
Ilk O’rta asrlarda O’rta Osiyoda feodal munosabatlarining o’rnatilishi bilan ilk o’rta asr sha-
harlari  vujudga  kela  boshladi.  Bu  davrda  ayrim  markaziy  shaharlarining  tashqi  devorlariga 
tutashgan joylarda hunarmandchilik mavzelari paydo bo’ladi. Atrofi devor bilan o’ralmagan bu 
istehkomsiz  mavzelar  manbalarda  «r  a  b  o  t»  nomi  bilan  eslatiladi.  Keyinchalik  rabotlar  ham 
devor  bilan  o’rab  olinadi.  Rabotlarda  hunarmandchilik  mahallarlaridan  tashqari  savdogarlar, 
o’zga yurtlardan kelgan musofirlar uchun karvonsaroy, bozor, ibodatxona va dahmalar qad ko’ta-
radi. 
Shunday  qilib,  shaharlar  yonboshida  rabodlarning  qad  ko’tarishi  bilan  ilk  o’rta  asrlarda  ular 
uch qismli bo’lib qoladi. Uning podshoh qasri joylashgan qismi «a r k», ichki shahar, «sh a h r i 
s t o n» deb yuritiladi. Shaharning uchala qismi ham alohida-alohida devorlar bilan o’rab olinadi. 
Ularning  bir  nechta  darvozalari  bo’lgan.  Manbalarda  ta’rif  etilishicha,  VIII  asrda  Buxoro  besh 
qismidan iborat bo’lib, u besh qator devorlar xalqasi bilan o’ralgan edi. Shahar devorlari bo’ylab 
oqib o’tgan anhor handaq vazifasini bajargan. 
Ilk o’rta asrlarda shahar va qishloq aholisi «n a f» deyilgan. Ijtimoiy jihatdan u bir nechta ta-
baqaga bo’lingan. Mulkdorlar «o z o d», shahar hunarmandlari «o z o d k o r», ziroatkorlar «k a