Ииршишнивп ■l/fl w eb-dizflyn ■

Savol  va  topshiriqlar
1.  Dasturda fayllarni  ochish yo'llarini  sanab  bering.
2.  Dastur yordamida  qanday  kengaytmali fayllarni  ochish  mumkin ?
3.  Dasturning fayllarni saqlash  usullarini  aytib  bering.
4.  Dasturning bekor qilish  va  takrorlash  imkoniyatlarini  sanab  bering.
216

---

8.4.  W eb-uzel  yaratish
Ja h o n   o 'rg im c h a k   uyasining  (W orld  Wide  W eb)  b arch a 
informatsion  manbalarini  ikkita  katta  sinfga bo‘lish  qabul  qilingan: 
sahifalar  va  uzellar  yoki  saytlar.  Biz  yuqorida  web-sahifalar  ta’rifi 
bilan  tanishdik.
Web-uzellar,  ya’ni  saytlar  deganda  o ‘ziga  sahifalarni  birlash- 
tirgan tizim tushuniladi.  Boshqacha aytganda,  uzcl deganda minglab 
hujjatlarni  o ‘zida  birlashtirgan.  k o ‘p  sonli  bog'lanishga  ega 
multimediali  murakkab  tizim  tushuniladi.
Dreamweaver  paketi  —  bu  ko‘p  qirrali  dastur.  Uni  alohida 
sahifalar  yaratish  uchun  oddiy  gipermatnli  hujjatlar  tahrirlagichi 
sifatida ham  ishlatish mumkin.  Bundan tashqari, dastur har qanday 
murakkablikdagi  Web-uzellarni  ham  yarata  oladi.
Chiziqli  struktura
Kompyuter paydo boigunga qadar barcha chop ctiladigan badiiy 
kitoblar,  q o kllanmalar,  m a 'lu m o tn o m alar,  texnik  ko‘rsatm alar 
chiziqli strukturaga  misol b o ia   olar edi.  Bugungi  kunga kelib bular 
multimediali  q o lla n m a lar  va  elektron  ko‘rsatmalar  ko‘rinishida 
qoMlanilmoqda. Chiziqli zanjir deganda elektron magazinda buyurt- 
ma berishni  rasmiylashtirish  qadamlari,  ayrim  tarmoq  manbalariga 
kirish  u c h u n   ro ‘yxatdan  o 'tis h   yoki  rasm iylashtirish  ketm a- 
ketliklarini  tushunish  mumkin  (8.12-rasm).
I /
I s
I
s
8.12-rasm.
 Chiziqli struktura.
Chiziqli  strukturaga  kirish  nuqtasi  bo‘lib  birinchi  sahifa  xizmat 
qiladi.  Bu  bosh  sahifa,  odatda,  index.htm  yoki  main.htm  deb 
nomlanadi.  Bu  esa  kitob  yoki jurnallardagi  muqova  rolini  bajaradi. 
Bu  sahifa  bir  vaqtning  o ‘zida  ham  namoyishbop,  ham  tanishtiruv 
sah ifasi,  h a m   m a ’lu m o tli  sahifa  b o ‘lm o g ‘i  lo zim .  Q idiruv
217

---

m ashinalari  h a r  bir  sahifani  alohida  indekslaydi.  S huning  uchun 
barcha  ichki  sahifalarni  bosh  sahifaga  o ‘tkazadigan  harakatlanish 
tugm alari  bilan  t o ‘ldirish  kerak.
Iyerarxik  struktura
 
Saytlar  yaratishning  zanjirli  prinsipi  sahifalar  joylashuviga  va 
u la r  orasidagi  bir-biriga 
0
‘tishlarga  q a t ’iy  c h e k la sh la r  q o ‘yishga 
asoslanadi.  Iyerarxik  b o ‘ysunish  prinsipi  b o ‘yicha  qurilgan  tugunlar 
a n c h a   k a tta   m o s l a s h u v c h a n l i k k a   e g a .  К о ‘р1аЬ  k o r x o n a l a r , 
tashkilotlar  Ierarxik  struktura  chizm asi  asosida  qurilgan.  Bu  esa 
iyerarxik  strukturaning  kamchiliklari  va  yutuqlari  yaxshi  o ‘rganil- 
gan id an   darak  beradi.  Bu  struktura  b a ’zan  darax tsim o n   struktura 
h a m   deyilib,  bitta  bosh  o ‘zak  (butun  saytga  kirish  nuqtasi  hisob- 
langan)  sahifaga  ega  b o ‘ladi.
H ar  q an d ay   ichki  sahifa  inform atsion  m a n b a   hisoblanib,  bosh
8 .13-rasm.
 
Iy e r a r x ik  
s tr u k tu r a .
K o ‘p  b o g 'la n is h li  s t r u k tu r a d a   h e c h   q a n d a y   c h e k la n is h la r  
b o ‘lm ay d i.  Y a ’ni  h a r  b ir  sah ifa  b o s h q a   b a rc h a   s a h ifa la r  bilan 
b o g ‘langan b o li s h i  kerak.  K atta saytiarda  ta s h rif buyuruvchilarning 
m o ‘ljal  olishi  u ch u n   maxsus  indeksatsiya  tizim lari  yoki  saytning 
aylanish  kartasi  ifodalanishi  kerak  (8.14-rasm ).
2 1 8
sahifa  bilan  m antiqiy  b o g la n g a n   bo 'lad i  ( 8 . 13-rasm)