Ii–qism. Microsoft Word, Microsoft Excel va Microsoft Access

Nazorat savollari

1. 
   Ma’lumotlarni gorizontal tekislash qanday amalga oshiriladi?
   
2. 
   Ma’lumotlarni vertikal tekislash qanday amalga oshiriladi?
   
3. 
   Sonli formatlarning qanday turlarini bilasiz?
   
4. 
   Ular qanday o‘zgartiriladi?
   
5. 
   Shrift va matn ranglari qanday o‘zgartiriladi?
   

112

4. Kitoblarda axborotlarni tashkillashtirish

Varaqlar Excelda axborotlarni saqlash uchun asosiy blok bo‘lsa, kitoblar – ma’lumotlarni boshqarish uchun mo‘ljallangan tashkiliy vositadir. Excelda har bir kitob standart holatda uchta varaqni o‘z ichiga oladi. Microsoft Excel dasturini ishlab chiquvchilar, kundalik foydalanish uchun blanklar va jadvallar, buxgalteriya kitoblari, hisoblashlarni tartiblashda foydalanuvchilarga yordam berish maqsadida, dasturga kitoblar bilan ishlash vositalarini qo‘shdilar. Hozirda Excel 255 varaqdan iborat kitob yaratish imkoniyatini ta'minlaydi. Barcha varaqlar bir faylda saqlanganligi sababli boshqarish osonlashadi. Masalan, yangi mahsulot ishlab chiqarish xarajatlariga taalludli barcha varaqlarni (Ishlab chiqarish, Marketing, Tekshirish va h.k.) bir kitobda saqlash va ularni Ishlab chqarish xarajatlari nomi bilan saqlab qo‘yish mumkin.

Bu bo‘limda kitoblarda varaqlar bilan ishlash bo‘yicha asosiy ko‘nikmalarni o‘rganasiz.

1. Varaqlar bilan ishlash

Odatda Microsoft Excel kitobi Лист1 (Sheet1) - Лист3 (Sheet3) nomli 3 ta bir xil varaqdan iborat. Oynaning chap quyi qismida har bir oynaning nishoni mavjud.
Bir varaqdan boshqasiga o‘tish uchun uning yorlig‘ida sichqoncha tugmasini bosish kifoya, u ishchi sohada faollashadi. Nishonlarning chap tomonida bir nechta nishonlarni almashtirish tugmalari joylashgan. Ular yordamida joriy vaqtda ko‘rinmay turgan varaqlarga o‘tish mumkin.


Varaqni ixtiyoriy vaqtda qayta nomlash mumkin. Buning uchun uning nishonida sichqoncha tugmasi ikki marta bosiladi va Переименование листа (Rename Sheet) muloqot oynasida yangi nom beriladi:
II.4.1-rasm. Varaq nomini o‘zgartirish

113
Bundan tashqari joriy varaqni qayta nomlash uchun Формат / Лист /

Переименование (Format / Sheet / Rename) buyrug‘i yordamidan ham
foydalanish mumkin, yangi nom kiritiladi va Enter klavishi bosiladi.
Har bir bo‘sh varaq kitobda 500 baytga yaqin disk sohasini band qiladi. Joyni iqtisod qilish maqsadida foydalanilmayotgan varaqni o‘chirish mumkin. Buning uchun u Ishchi sohada tasvirlanadi va Правка / Удалить лист (Edit / Delete Sheet) buyrug‘i bajariladi (II4.2-rasm).

Ctrl
Bir necha varaqni ajratish uchun klavishi bosib turilgan holda
navbatdagi qo‘shmcha varaqda sichqoncha tugmasi bosiladi. Bundan

Shift
tashqari klavishini bosib turgan holda ikkinchi nishonda sichqoncha
tugmasini bosish mumkin - bu holda ikkinchi varaq boshqa varaqlar (yorliqlari birinchi va ikkinchi varaqlar oralig‘ida joylashgan) bilan birgalikda ajratiladi. So‘ngra Правка / Удалить лист (Edit / Delete Sheet) buyrug‘i bajariladi.
II.4.2-rasm. Excel varag‘ini o‘chirish
Varaqni kitobdan o‘chirish uchun OK tugmasi bosiladi.
Diqqat. O‘chirilgan varaq yo‘qoladi (agar unda bir necha satr va ustunda ma’lumotlar bo‘lsa ham!) va bu buyruqni bekor qilish mumkin emas.

II.4.3-rasm. Yangi varaq qo‘shish

Microsoft Excel ixtiyoriy
vaqtda kitobga
Вставка / Лист (Insert /

Sheet) buyrug‘i yordamida yangi bo‘sh varaq qo‘shish imkoniyatiga ega. Excel uni joriy faol varaqdan oldin joylashtiradi va kitobdagi varaqlar soniga qarab u yoki bu nomni beradi. Masalan, 3-varaq faol bolsa, yangi varaq Лист 4 nomi bilan joylashtiriladi (II.4.3-rasm).
114

Izoh. Varaq nishonida sichqoncha o‘ng tugmasi bosilsa, qo‘yish, o‘chirish, qayta nomlash, faol varaqdan nusxa olish va joylashtirish buyruqlarini o‘z ichiga olgan kontekstli menyu hosil bo‘ladi. Bu usul kitob bilan ishlayotganda ko‘p masalalarning bajarilishini tezlashtiradi.
Agar sizni varaqlar joylashuvi qoniqtirmasa, oddiy surish usuli bilan sichqoncha yordamida boshqa joyga ko‘chirishingiz mumkin. Agar surish

davrida
klavishi bosib turilsa, kitobda varaqning nusxasi hosil bo‘ladi.

2. 
   Ctrl
   Varaqlar o‘rtasida aloqa o‘rnatish

Bir necha varaqli kitob yaratishda bir varaqdagi ma’lumotlarni (asosan formulalar) boshqa varaqda qo‘llashga to‘g‘ri keladi. Varaqlar o‘rtasida aloqa (bog‘liqlik) o‘rnatish Excelda muloqot deb ataladi. Masalan, alohida varaqda har bir region uchun mahsulot sotish haqida ma’lumot bo‘lsa, muloqot yaratish katta imkoniyati mavjud – boshlang‘ich varaqda axborot o‘zgarganda Excel bog‘langan varaqdagi mos axborotni avtomatik almashtiradi.

Berilgan ma’lumotlar bo‘yicha natijaviy qiymatlarni hisoblovchi formula yaratish uchun quyidagi ishlar bajariladi:

1. 
   Kitobda regionlar ma’lumotlarini saqlovchi varaqlar yaratiladi. Masalan, biror bir regiondagi vakilning kvartallar bo‘yicha savdo-sotiq hajmi namunasi keltirilgan (II.4.4-rasm).
   

2. 
   Kitobga boshqa varaqlardagi raqamlar yig‘indisini ifodalashi kerak bo‘lgan Jami varag‘i qo‘shiladi. Bu ikki bosqichda bajariladi: avval Вставка / Лист buyrug‘i yordamida varaq yaratiladi, so‘ngra unga nom beriladi.
   

115

3. 
   СУММ funksiyasi yordamida Jami varag‘ida natijaviy qiymatni hisoblovchi formula yaratiladi. Har bir formula =СУММ ( ni kiritishdan boshlanadi.
   
4. 
   СУММ funksiyasi uchun diapazon ko‘rsatish uchun formulaga kiritiladigan varaq nishonida sichqoncha tugmasi bosiladi, so‘ngra muloqot katakchalari diapazoni tanlanadi.
   

Enter
Masalan, 1 kvartal ustunidagi ko‘rsatkichlarni formulaga qo‘shish uchun Лист 1 nishonida sichqoncha tugmasi bosiladi va B4 dan B8 gacha katakchalar tanlanadi.

3. 
   Kiritishni tugallash uchun
   

klavishi bosiladi. Har
bir ustun

qo‘shiladi va Jami varag‘iga yoziladi (II.4.5-rasm).

3. 
   Boshqa muloqot formulalari yaratish uchun 2-5 qadamlar takrorlanadi.
   

II.4.5-rasm. Natijaviy jadval

2.