Iii международная научно-практическая конференция

Мавзу долзарблиги: 
Манбаларга кўра истеъмолдаги дориларимизнинг 
40% и табиатдаги гиёҳлардан тайёрланиб, улардан янгидан-янги дорилар ишлаб 
чиқиш устида илмий изланилмокда.
Доривор гиёҳлардан тайёрланадиган дори воситаларига салбий таъсири 
камлиги ва аллергия чақирмаслик каби ноёб хусусиятлари сабаб талаб катта.Бу 
йулда “Олимлар бошлиғи” ибн Синонинг “Тиб қонунлари” асари эса 
дастурамал бўлмоқда. Аллома доривор сифатида ишлатган 520 та гиёҳбоп 
ўсимликлардан,хозирда мамлакатимиз флорасида ёввойи ҳолда униб-ўсувчи 
178 дан ортиқ ўсимлик бўлиб, шундан 52 таси шифобахш сифатида 
ишлатилади. Ибн Сино ўз даврида малҳам сифатида ишлатган бугунги кунда 
ҳам айнан шу ва шунга ўхшаш наботот оламидан илмий тиббиётдан кенг 
фойдаланилмоқда. Қашкар беда, ёввойи сабзи-пиёз, ферула, чилон жийда, 
шивит, дармана, седана, саримсоқ пиёз, сачратқи, қовоқ, қора зира, ажгон, беҳи, 
пахта, калампир мунчоқ, заъфарон, ялпиз ва бошқалар вилоятимиз сарҳадлари 

---

III Международная научно-практическая конференция
 
316 
III International Scientific and Practical Conference 
ва Ургут тумани тог тизма,кир-адирларида доривор гиёхлар униб усиши
фикримиз далили. 
Мавзунинг моҳияти: 
Бепоён чўлу-адирларимиз ва сервиқор тоғ 
тизмаларида униб-ўсувчи гиёҳларни мутахассис тавсиясига муофиқ вактида, 
меъёрида йиғиш. 
-Илдизи билан суғуриб уларнинг захираларининг камайиб кетишига йўл 
қўймаслик. 
-Гиёҳларни тўплашда номутахассис маҳаллий аҳолини жалб қилмаслик, - 
токи куртагини баҳорда, илдизини кузда, мевасини пишириб қуритиш, сақлаш 
коидалариги риоя қилсин. 
-Мавжуд гиёҳлар савдоси сиҳатгоҳ, бозор, бекат ва кўча - куйда табобот 
ва тиббий билимга эга бўлмаганлар шуғулланишини чеклаш чораларини 
тегишли ташкилотлар инобатга олсин-ки мамлакатимизда инсон саломатлиги 
давлат меқёсидаги муҳим масала.. Бу ҳақда ибн Синонинг машҳур “Тиб 
қонунлари” асарида (2-жилд 6-фаслида маълумот келтирган.) баён қилган 
тавсияларига риоя қилинса нур устига аъло нур бўларди. Машҳур олим даврида 
гиёҳларни фақат табиблар йиғиб олиб, даво учун ишлатган. Хозирда 
мамлакатимизнинг кўпгина сарҳадларида маҳаллий ва хорижий фармацевтик 
корхоналар шуғулланаётганлиги боис кўпроқ ва тезроқ йиғиш учун 
исрофгарчиллик килмасин.Ҳаттоки ўткинчи ва табобатга кўр-кўрона 
қизиқувчиларда гиёҳларни термоқда. Мамлакатимизга аҳоли истеъмолидаги 90 
% га яқин дори воситаси импортдан қондирилгани боис шу соҳа долзарблигича 
қолаверади. 
Оқсоч тарих саҳифаларини варақласак инсоният ҳаётга шукроналик 
билан яшамаса, саломатлиги йўлида ўзи қайғурмаса, нафсини, шаҳвоний ва 
шайтоний хоҳишини жиловламаса соғлиги ва маънавий баркамоллигига зил 
кетади. Ўзи ва ўзгаларга зиёни тегмаслиги учун шахсий санитария ва гигена 
қоидаларига амал қилиши лозим. Шарқу-ғарбнинг қомусий олими, бетакрор 
тиббиёт даҳоси ибн Сино атроф-муҳит (экология) софлиги касалликнинг 
камайиши, умрни узайтирувчи асосий омилларини асарларида асослаб, юқумли 
касалликларнинг пайдо бўлиши тарқалиши ва майиб-мажруҳ болалар 
туғилишида экологик омилларнинг таъсирини изоҳлаб берган. Диёримизда 
“соғлом авлод” давлат дастурининг 6- йўналишида ногирон, туғма касалманд 
болалар туғилишининг ижтимоий сабабларини ўрганиш, олдини олиш ва 
ногиронликка чалинганларнинг дардига малҳам бериш, ғамхўрлик қилиш яъни 
давлат ҳимоясига олиш кўзда тутилган.
Сир эмас кўҳна дунё ва тиббиёт тажрибасидан маълумки наслдаги 
касаллик ва комиллик – оилавий жуфтлик меваси фарзандларида намоён 
бўлади.
 
Соғлом авлодга эришишда экологик ва тиббий тарбияни ахлоқий 
тарбия билан ҳамоҳанг олиб бориш лозим деб ҳисоблаймиз.Замонавий тиббиёт 
таъбири билан айтганда саломатликка эришишнинг олтин қоидаларидан тиббий 
ва экологик саводхонлик муҳимдир. Эътиборсизлигимиз боис чиқиндилар дуч 
келган жойларга, кўча четига, ариқларга тўкиб кетишимизни кўриб турган 

---