|
J
anketa ma‘lumotlarini tahlil qilish usuli;
J
ruhiy testlash usuli;
J
amaliy ish o‘yinlarini o‘tkazish usuli;
J
malakaviy testlash usuli;
J
taqrizlarni tekshirish usuli;
J
suhbat o‘tkazish usuli;
J
attestatsiyadan o‘tkazish usuli;
J
reyting usuli.
Attestatsiya jarayonida xodimlarni malakasiga, uning bajarayotgan ishiga yoki
lavozimiga loyiqligiga xolisona baho berilishi lozim. Attestatsiya qilinayotgan
xodimning ishiga baho berishda uning reja topshiriqlarini bajarishdagi shaxsiy
xizmati, mehnat intizomi, o‘z vazifasini sidqidildan bajarishi kabilar inobatga olinishi
zarur. ana shular asosida attestatsiya o‘tkazuvchilar ochiq ovoz berish yo‘li bilan
quyidagi baholarni berishi mumkin:
-
bajarayotgan lavozimiga loyiq;
-
xodim ko‘rsatilgan nuqsonlarni keyingi o‘tkaziladigan attestatsiyagacha
yo‘qotsa, bajarayotgan lavozimiga loyiq xodim ko‘rsatilgan nuqsonlarni keyingi
o‘tkaziladigan attestatsiyagacha yo‘qotsa, bajarayotgan lavozimiga loyiq;
egallab turgan lavozimiga loyiq emas.
9
-
Shunday qilib, xodimlarni boshqarishdan asosiy maqsad ularning faoliyatini
korxona foydasini oshirishga yo‘naltirishdir. . Bu borada rahbarlar ham xodimlarga
moslashuvchan ish dasturlarini ko‘proq taklif etishlari kerak chunki, bu dasturlar
korxonaning muvaffaqiyati uchun juda muhumdir.
Xodimlarni boshqarish tizimi deganda, korxonada band bo‘lgan kishilar
salohiyatini rivojlantirish va undan samarali foydalanish, ularning normal faoliyat
ko‘rsatishi uchun zaruriy shart-sharoit yaratish bo‘yicha o‘zaro bog‘langan iqtisodiy-
tashkiliy va ijtimoiy tadbirlar tizimi tushuniladi.Demak yuqoridagi ma‘lumotlardan
ko‘rinib turibdiki, xodimlar faoliyatini to‘g‘ri tashkillashtirishning eng samarali
usullaridan biri bu -xodimni to‘g‘ri tanlay bilish va uni salohiyatiga qarab kerakli
yo‘nalishga joylashtirishdir. Barchamizga ma‘lumki korxonani boshqarishda bir
qancha samarali usullar mavjud bo‘lib, ulardan eng asosiylaridan bir bu-
rag‘batlantirish(motivatsiya)dir. Motivatsiya tushunchasi biror ish yoki harakatning
yuzaga kelishiga sababchi bo‘lgan motivlar, dalilar, isbotlar, bahonalar, vajlar yoki
sabablar majmui ma ‘nosida talqin etiladi. Bu tushuncha bevosita inson omili bilan
chambarchas bog‘liqdir. Shu nuqtai nazardan: Motivlashtirish-bu ruhiy omil bo‘lib,
shaxs faolligining manbaasi, sababi, dalili va harxil turli ehtimollaridir. U xodimlarni
jonli mehnat faoliyatiga rag‘batlantiruvchi kuchli vositadir.
Boshqacha qilib aytganda motivlashtirish-bu kishilar faoliyatini ruhiy yo‘llar bilan
maqsadga muvofiq yo‘naltirishdir. U mua‘yan ehtiyojni qondirish bilan bog‘liq.
Ehtiyoj esa sabablarda namoyon bo‘ladi. Inson tirik jon sifatida ovqat eyish, uxlash,
dam olib o‘z kuchini tiklash, o‘zini issiq-sovuqdan asrash ehtiyojlariga ega. Mazkur
ehtiyojlar moddiy shaklda-kiyim-kechak, oziq-ovqat, turar joy va boshqalar
shaklida ifoda etiladi. Insonning moddiy ehtiyojlari bilan birga sotsial-ijtimoiy
ehtiyojlari ham borki, bularga bilim olish, madaniy saviyani oshirish, malaka,
mahoratga ega bo‘lish va sog‘lom hayot kechirib, uzoq umr ko‘rish kiradi. Aytilgan
ehtiyojlar moddiy shaklga ega bo‘lmagan har xil xizmatlar ko‘rsatish orqali
qondiriladi. Umuman:
Ehtiyoj odamlarni harakatga intiltiruvchi, qo‘zg‘atuvchi
motivdir. Ehtiyoj qat‘iyan tabaqalashgan bo‘ladi. Ya‘ni u kishilarning odati, didi va
ruhiyatiga, yoshi va jinsiga, oilaviy ahvoli va millatiga, mehnat va yashash
10
sharoitlariga ham bog‘liq.
Korxona samaradorligini oshirishda yana bir ustuvor yo ‘nalishlardan biri bu
mehnatni kooperatsiyalsh tizimini rivojlantirishdir. Fan, texnika, texnologiya
rivojlanib borgani sari ishlab chiqarish jarayonlari murakkablashib boradi, bu esa
umuman jamiyatda , turli-tuman tarmoqlarda va korxonlarda mehnat taqsimotining
rivojlanishi va chuqurlashuvini yuzaga keltiradi:ilgari noma ‘lum bulgan va uziga xos
ishlab chiqarishlarning paydo bulishi va ularning murakkablashuvi bilan butun-butun
tarmoqlar taqsimlanadi;xar bir tarmoq ichida kichik tarmoqlar va ixtisoslashgan
korxonalar vujudga keladi;xar bir korxonada, ayniqsa ommaviy ishlab chiqarishda
texnologiya jarayonlarining taqsimlanishi va aloxidalashuvi sodir buladi, ana shu
asosda ijrochi xodimlar orasida tor ixtisosdagi mutaxassislar paydo buladi. Ishlab
chiqarish qanchalik murakkab bo‘lsa, ko‘prok ixtisoslashsa, xodimlarning ayrim
mehnat taqsimoti shunchalik chuqur buladi. Biroq mehnat taqsimoti-bu faqat mehnat
faoliyatining bir tomonidir, xolos. U ayrim xodimlar va guruhlarinng umumiy mehnat
jarayonidagi ayrim ishchilar mehnatini birlatirishni talab qiladi. Barcha darajadagi
o‘zaro bog‘langan mehnat jarayonlarida ayrim ijrochilarning ish o’rinlaridan tortib
butun - butun korxonalar, kichik tarmoqlar va xalq xo‘jaligining o‘zaro bog‘langan
tarmoqlarigacha birlashtirishni taqozo qiladi. Bu birlashtirilish mehnatni
kooperasiyalash deb yuritiladi. Demak, mehnatni kooperasiyalash - mehnat faoliyatini
birlashtirish shakli bo‘lib, bunda ko‘p ishchilar bir-biri bilan o‘zaro xamjihatlikda
ishlab chiqarishning bitta jarayonida yoki o‘zaro bog‘liq bo‘lgan jarayonlarida
ishlaydilar. Mehnatni kooperasiyalash shu tufayli ishlab chiqarish vositalarini tejash
va mehnat samaradorligini oshirish imkoniyatini ochib beradiki, kooperatsiya
qatnashchilarining kuchi birga qo‘shilganda sifat jihatdan yangi, jamoa shaklidagi
ishlab chiqaruvchi kuchlari vujudga keladi.
Eng muhimi-xilma-xil ehtiyojni qondirish uchun xilma-xil faoliyat va uni
muvofiqlashtiruvchi boshqaruv talab qilinadi. Ehtiyoj orqali kishilarni mativlashtirish
jaryonini quyidagi sxemada ifodalash mumkin.
11
7-rasm
Do'stlaringiz bilan baham: | 
