Iii – modul. Xalqaro olimpiya harakati tarixi seminar mashg’ulotlarning materiallari seminar 9 Mavzu: Qadimgi Olimpiya o’yinlari

Olimpiya o’yinlari – Qadimgi Gretsiyaning eng mashhur va eng ommaviy musobaqalari hisoblanib, alohida ahamiyatga ega bo’lgan. Olimpiya o’yinlari qadimdan eng e’zozlangan bayramlardan biri bo’lgan. Qadimgi yunonlar insonning barkamol rivojlanishi aqliy, ma’naviy, estetik va jismoniy tarbiyadan iborat bo’lishi kerak, deb hisoblaganlar. Qadimgi Olimpiya o’yinlarining asosiy va pirovard maqsadi ham shu bo’lgan.

Qadimgi Olimpiya o’yinlarining ijtimoiy-madaniy ahamiyati

Iqtisodiy ahamiyati	Olimpiya shahri savdo sotiq markaziga aylangan va polislararo shartnomalar tuzilgan.
Siyosiy ahamiyati	Ekexeyriya tufayli polislar o’rtasidagi siyosiy munosabatlar yaxshilangan.
Harbiy ahamiyati	Qadimgi o’yinlarda davlatlar o’z harbiy qudrati va jangchilarning harbiy-jismoniy tayyorgarligini namoyish qilganlar.
Madaniy ahamiyati	O’yinlarning madaniy dasturida faylasuflar, matematik, tarixchi olimlar, shoyir va yozuvchilar o’z asarlari bilan qatnashganlar.

“Qadimgi davrda Olimpiya o’yinlari har to’rt yilda 1000 yil davomida (miloddan avval 776 yil va milodiy 260 yillar oralig’ida) Elidaning Olimpiya shahrida o’tkazilgan. Ular bir necha uzilishlar bilan milodiy 393 yilda xristian imperatori Feodosiy ko’pxudolik dinining bayramlarini, jumladan Oyinlarni taqiqlab qo’yguncha davom etgan. Bu o’yinlar qadimgi Gretsiyada yagona bo’lmagan – u yerda Pifiya o’yinlari, Nemeya o’inlari va Istmiya o’yinlari hamda boshqa kichik tadbirlar o’tkazilgan, biroq Olimpiya o’yinlari eng asosiy va eng uzoq davom etgan. (Finli va Pleket, 1976 y.:13). Bu barcha o’yinlar muqaddas va diniy xarakatga ega bo’lgan, Apollon va Poseydon xudolariga, Olimpiya o’yinlari Zevs xudosiga bag’ishlangan. Ularni Zevs ehromi oldida o’rnatilgan Qadimgi dunyoning etti mo’jizalaridan biri bo’lgan, oltin, kumush va fil suyagidan yasalgan 40-funtli haykali poyonida o’tkazilgan. Musobaqa ishtirokchilari va hakamlar, haykal oldida turib, barcha o’rnatildan qoidalarga rioya qilishga qasamyod berganlar. Haykal oldida qurbonliklar keltirilgan va g’oliblarni taqdirlashgan. (Kidd, 1984 y.).

O’yinlarga minglab tomoshabinlar kelgan. Dastlab 190 metrga yugurish musobaqalari o’tkazilgan, so’ng dastur kengaytirilib, ko’p sport turlari kiritilgan: yugurish, boks, pankration (qurolsiz qo’l jangi) va ko’pkurash (disk, nayza uloqtirish, sakrash, yugurish va kurash). Jamoaviy o’yinlar bo’lmagan. O’n to’qqizinchi asrda O’yinlar havaskor xarakterga ega bo’lmagan – qadimgi yunonlarda bunday kontseptsiya to’g’risida tushunchalar bo’lmagan. (Yang, 1984, 2004 yy.: XI). G’oliblarga ko’p mukofotlar berilgan. Pullik mukofotlar odatiy hisoblangan; Olimpiya o’yinlarida g’oliblik siyosat shohsupasiga chiqishga asos bo’lishi mumkin edi. Ekspertlar O’yinlardagi g’alaba uchun moddiy rag’batlantirish to’g’risida har xil fikrga ega. Asosiy mukofot sifatida zaytun gulchambari berilgan bo’lsa, uylariga qaytgandan so’ng g’olibar pul mukofotlari va imtiyozlar berilgan. (Хill, 1992:7).