Ii-mavzu. Korxonaning аsоsiy fоndlаri

2.3. Аsоsiy fоndlаrdаn fоydаlаnish samaradorligi
Asosiy vositalardan foydalanish samaradorligini oshirishdan oldin siz ushbu ko’rsatkichni to’g'ri aniqlashingiz kerak. U to’rtta qiymat asosida tahlil qilinadi:
Asosiy vositalar tarkibi. Asosiy vositalarning umumiy miqdoridan doimiy ravishda ishlaydigan va foyda keltiradigan uskunalarning foizini hisoblash kerak.
Asosiy vositalarning dastlabki xususiyatlari. Dastlabki xarakteristikalarga ishonchlilik darajasi, xizmat ko’rsatish muddati, avtomatlashtirish darajasi, ta'mirlashga yaroqliligi kiradi. Ularning asosida u yoki bu uskunani sotib olishning maqsadga muvofiqligi aniqlanadi.
Asosiy vositalarning hozirgi vaqtdagi holati. Mashinaning ishlash muddatini, uning eskirish darajasi, yangilanish imkoniyatlarini baholash kerak.
Asosiy vositalardan foydalanish darajasi. Sanoat korxonalarida faqat nazariy jihatdan foyda keltiradigan asosiy vositalar bo’lishi mumkin. Shuni esda tutish kerakki, bunday uskunalar to’liq imkoniyatlaridan foydalanilmaydi.
Sanoat korxonalarida asosiy fondlardan foydalanish samaradorligini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlarni qo’llashdan avval hozirgi samaradorlikni aniqlab olish kerak. Asosiy vositalarni tahlil qilish paytida, ularning kuchli va kuchsiz tomonlariga aniqlik kiritish lozim. Ushbu ma'lumotlarga asoslanib, takomillashtirish choralari ko’riladi. Masalan, bitta korxona to’liq jihozlar bilan ta'minlangan. Ba'zi mashinalar deyarli ishlatilmaydi. Korxona rahbari uskunani sotishdan boshlashi kerak. Sanoat korxonalarini maqbullashtirish eng zaif nuqtasidan boshlanadi.
Asosiy vositalarni ishlatish jarayonlarini optimallashtirish deyarli har bir korxona uchun dolzarbdir. U quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi:

• 
  uskunani ishlatish va saqlash xarajatlarini kamaytirish;
  
• 
  resurslarning nisbatan arzon narxida ko’proq mahsulot ishlab chiqarish;
  
• 
  ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxini pasaytirish;
  
• 
  balans daromadining o’sishi;
  
• 
  arzon narxlarda mahsulotning maksimal sifatiga erishish;  soliq yukini kamaytirish.
  

Asosiy vositalar samaradorligini oshirish boshqa korxonalar bilan raqobatlashishga imkon beradi. Odatda, takomillashtirishning faqat bitta yo’nalishi tanlanadi. Masalan, bu mahsulot tannarxining pasayishi, ishlatilgan uskunalarning yangilanishi bo’lishi mumkin.
Аsоsiy ishlаb chiqаrish fоndlаridаn fоydаlаnishning turli хil ko’rsаtkichlаri mаvjud bo’lib, ulаrni shаrtli rаvishdа ikki guruhgа bo’lish mumkin: