Ii guruh kationlari analitik reaksiyalari

1. O'yuvchi ishqorlar — NaOH va KOH eritmalaridan bir necha tomchisi 2-3 tomchi Hg₂(NO₃)₂ eritmasiga tomizilsa, qora rangli Hg₂O cho'kma hosil bo'ladi:
Hg₂(NO₃)₂+ 2KOH=Hg₂O↓+ H₂O + 2KNO₃
Hg₂²⁺ + 2OH^-=Hg₂O↓+ H₂O
2. Ammiak eritmasi simob (I) ioni bilan qora rangli cho'kma hosil qiladi:
Hg₂Cl₂ + 2NH₄OH=Hg↓+ NH₂HgCl↓ + NH₄⁺ + H₂O + Cl^-
2Hg₂(NO₃)₂+ 4NH₄OH=[OHg₂NH₂]NO₃↓+ 2Hg + 3NO₃^- + 3NH₄⁺ + 3H₂O
3. Natriy yoki kaliy karbonat ta'siridan simob (I) ioni karbonat cho'kma hosil qiladi. Simob (I) karbonat tezda parchalanadi:
Hg₂CO₃= HgO↓+ Hg↓+ CO₂
4. Xlorid kislotaning 3-4 tomchi eritmasi 3-4 tomchi Hg₂(NO₃)₂ eritmasiga qo'shilsa, oq rangli Hg₂Cl₂ cho'kma hosil bo'ladi:
Hg₂(NO₃)₂ + 2HC1=Hg₂Cl₂↓ + 2HNO₃
5. Vodorod sulfidning 3-5 tomchi eritmasi 2-3 tomchi Hg₂(NO₃)₂ eritmasiga aralashtirilganda, qora rangli Hg₂S cho'kma tushadi:
Hg₂²⁺ + H₂S=HgS↓+Hg↓+2H⁺
6. Qalay (II) xlorid Hg₂(NO₃)₂ tuzining 2 tomchi eritmasiga 2-3 tomchi qo'shilsa, Hg₂²⁺ioni qora cho'kma Hg₂Cl₂ yoki qora cho'kma tarzida Hg metali hosil qilib cho'kadi:
Hg₂(NO₃)₂ + SnCl₂=Hg₂Cl₂↓+ Sn(NO₃)₂
Hg₂Cl₂ + SnCl₂=2Hg+ SnCl₄
7. Kaliy xromat eritmasidan Hg₂²⁺ tuzining issiq eritmasiga bir necha tomchi tomizilganda, qizil rangli Hg₂CrO₄ cho'kma hosil bo'ladi:
Hg₂²⁺+CrO₄^2-=Hg₂CrO₄↓
Cho'kma HNO₃ ta'sirida eriydi.

Qo'rg'oshin kationining reaksiyalari
Qo'rg'oshinning nitrat, atsetat, xlorat va perxloratlari suvda eruvchan bo'lib, ular suvli eritmalarda rangsiz.
1. O'yuvchi ishqorlar va ammiak eritmasi ta'siridan qo'rg'oshin (II) ioni kuchli kislotalar va mo'l ishqorda eriydigan oq rangli cho'kma hosil qiladi:
Pb²⁺ + 2OH^-=Pb(OH)₂↓
Pb(OH)₂ cho'kma amfoter. Ishqorlarda eriganda plyumbitlar hosil bo'ladi:
Pb(OH)₂ + 2NaOH = Na₂PbO₂ + 2H₂O
2. Sulfat kislota va eruvchan sulfatlar 2-3 tomchi Pb(NO₃)₂ eritmasiga 4-5 tomchi tomizilsa, PbSO₄ ning oq cho'kmasi hosil bo'ladi:
Pb(NO₃)₂+ H₂SO₄= PbSO₄ ↓+ 2HNO₃
Olingan cho'kmaga ozroq NaOH eritmasi quyilib, aralashma qizdirilsa, cho'kma erib plyumbitlar hosil bo'ladi:
PbSO₄ + 4NaOH = Na₂PbO₂ + Na₂SO₄ + 2H₂O
PbSO₄ + 4OH = PbO₂^2- + SO₄^2- + 2H₂O
Qo'rg'oshin sulfat, shuningdek, 30 % li ammoniy atsetat yoki ammoniy tartrat bilan qizdirUganda ham eriydi:
PbSO₄ cho'kmasi xlorid va nitrat kislotalarda ham HSO₄^- ionining hosil bo'lishi tufayli qisman eriydi:
PbSO₄ + HNO₃= Pb²⁺ + HSO₄^-+ NO₃^-
Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, PbSO₄ ni to'la cho'ktirish uchun eritmadagi kislotalar yo'qotilishi kerak. BaSO₄ ning eruvchanligiga esa eritmadagi kislotalar sezilarli ta'sir ko'rsatmaydi, chunki uning eruvchanlik ko'paytmasi (K_s°=l,l•10-¹⁰) PbSO₄ning eruvchanlik ko'paytmasidan (K_s°=l,6•10^-8) 145 marta kichikdir.
3. Kaliy yodid eritmasi Pb(NO₃)₂ ning 3-4 tomchi eritmasiga 4-5 tomchi qo'shilca, PbJ₂ ning sariq cho'kmasi hosil bo'ladi:
Pb(NO₃)₂ + 2KJ=PbJ₂ + 2KNO₃
Pb²⁺+2J=PbJ₂
Probirkadagi hosil bo'lgan cho'kma ustidagi eritmaga 8-10 tomchi distillangan suv va sirka kislota quyib qizdirilsa, cho'kma erib ketadi. Probirka sovuq suvga tushirilsa, yaltiroq oltinsimon-sariq kristallar cho'kadi. Cho'kmaga bir necha tomchi KJ tomizilsa, uning erishi kuzatiladi:
4. Kaliy xromat - K₂CrO₄ Pb²⁺ ioni bilan sariq rangli PbCrO₄ cho'kma hosil qiladi:
Pb(NO₃)₂ + K₂CrO₄= PbCrO₄↓ + 2KNO₃
Cho'kma ishqorlar va HNO₃ da eriydi, CH₃COOH da esa erimaydi.
5. Xlorid kislota eritmasidan 4-5 tomchisi Pb(NO₃), ning 3-4 tomchi eritmasiga qo'shilsa, oq rangli PbCl₂ cho'kma tushadi:
Pb(NO₃)₂ + 2HC1= PbCl₂↓+ 2HNO₃
Pb²⁺+2Cl^-=PbCl₂↓
Cho'kma qaynoq distillangan suvda eriydi, eritma sovitilganda esa yana cho'kadi.
6. Natriy gidrofosfat qo'rg'oshin ioni bilan oq rangli cho'kma hosil qiladi:
3Pb²⁺ + 4HPO₄^2-=Pb₃(PO₄)₂↓+ 2H₂PO₄^-
Pb₃(PO₄)₂ ishqorlarda yaxshi, nitrat (suyultirilgan) va sirka kislotalarda kam eriydi. Qo'rg'oshin fosfatning kislotalarda kam erishidan fosfatlarni I-III gruppalar kationlaridan ajratishda foydalaniladi.

Nazorat savollari:

1. III guruh kationlarning aralashmasini analiz qilishda ularning qanday xossalariga e’tibor berish kerak ?
2. Ag⁺ kationi ishtirok etganda K⁺ va Na⁺ kationlari qanday aniqlanadi ?