|
Melioratsiya mashinalarini avtomatlashtirish
Barcha turdagi kanal va drenlar melioratsiya talablariga javob
beradigan loyiha o‘lchamlariga mos hamda ularning tubi gorizontga
nisbatan ma’ lum nishablikka ega bo‘ lishi zarur.
Ko‘pchilik holda kanal va drenlarni berilgan nishabligini o'rnatish,
ish jihozining traktor bazasiga nisbatan o ‘zgarishi hisobiga amalga
oshiriladi. Ayrim holda kanal yoki dren nishabligi maxsus mashinalar
yordamida yer sirtiga ko‘chiriladi va bunda mashinaning ish jihozi
kerakli chuqurlikka qo‘yilgandan so‘ng qo‘zg‘atilmasdan qazish
jarayoni davom ettiriladi. Kanal yoki dren quriladigan maydon sirti, ya’ni rel’efi notekis bo‘lgan joylarda bo‘ lsa, ularni avtomatlashtirish talab qilinadi.
Drenaj qurish, uning nishabligiga qarshi yo‘nalishda olib boriladi.
Mashinaning ish jihozini kerakli chuqurlikka tushirilib, qazish
boshlanadi. Nishablikni, quyidagicha aniqlash mumkin
in=y=tga
bu yerda h-nishablik chuqurligi, m; t-nishablik uzunligi, m; adrenaj o‘qining gorizontga nisbatan og‘ ish burchagi, grad. Nishablikni ko‘chiriladigan va ko‘chirilmaydigan usullari mavjud. Ko‘chirish usuliga, optik o‘q, arqon, yorug‘ lik va lazer nurlari, shuningdek, tekislangan maydonlar xizmat qiladi. Ko‘chirilmaydigan usul esa avtomatik ravishda bajariladi.Nishablikni saqlashning optik o‘q orqali qo‘l kuchi yordamida amalga oshirilishi ko‘rsatilgan.
Qazilishi kerak boigan kanal boshidan 25-50 m masofada nivelir
yoki teshikli vizirka shunday o ‘rnatiladiki, ularning optik o‘qi, kanalning berilgan nishabligiga parallel bo‘ lishi kerak. Kanal qazilishi davomida traktor 9 ning orqa tomoniga o‘rnatilgan markazlashtiruvchi tutkich 6 ga qo‘yi!gan belgi, nivelir 2 yoki teshikli vizirka 14 orqali kuzatuvchining ko‘zi 1 bilan mos tushishi
kerak, shunda nishablik ta’minlanadi. Agar tutqichdagi belgi kuzatuvchidan yuqori yoki past bo‘ lsa, nishablikning buzilganini ko‘rsatadi. Bunday holda, kuzatuvchi boshqarish pul’ti 3 orqali avtomatik boshqarish apparati 8 ga xabar
yuborib, uni to‘g‘rilash gidrotsilindr 7 yordamida amalga oshiriladi.
Teshikli vizirkalar yordamida nishablikni o‘matishda, ikkita
teshikli jism, bir-biridan 20-30 m uzoqlikdagi masofada joylashtiriladi.
Bu usulda, mashina teshikdan 50-60 m uzoqlashganda kuzatuvchi operatorning ko‘rishi qiyinlashadi. Optik o ‘q orqali nishablikni nazorat qilish, kuzatuvchidan katta diqqatni talab qiladi, bu esa uni toliqishiga olib keladi va natijada
nishablikning sifati buzilishi mumkin. Bundan tashqari, inshootni bu
usulda quruvchi mashinalarning yurish tezligi 500-1000 m/soat oraliqda
bo‘Iishi kerak, bu esa ularning ish unumdorligini kamligidan dalolat
beradi. Melioratsiya inshootlari nishabligini ko‘ chirish sxemasini
avtomatik to‘g‘ rilash Melioratsiya inshootlarini loyihadagi ko‘rsatkichlarini
ko‘chirishda, nishabJikni avtomatik to‘g‘rilaydigan sistema (NATS) dan
foydalaniladi. NATS ning datehigi ish jihoziga o‘rnatilib, inshootni qazish jarayoni boshlanadi. Agar berilgan nishablikdan qochish yuz bersa, datchik
ovozli tovush chiqaradi va ish jihozi oldingi holatiga keltiriladi.
Hozirda NATS laming mexanik va nur (yorug‘ lik yoki lazer)
yordamida boshqariladigan turlari keng tarqalgan. Kollektor 10 ning drenaj qurilmaydigan qirg‘og‘ iga qoziq 1 ning yuqori nuqtasi, drenaj nishabligining eng pastki nuqtasi holatigacha qoqiladi. Keyingi qoziqlar, drenaj transheyasining o‘qiga parallel ravishda, ma’ lum oraliqlarda, mashinaning tuproq chiqarilmaydigan tomoniga, drenaj nishabligini parallel ko'chirsh asosida o‘rnatilib, unga maxsus arqon mahkamlanadi Mashina kollektor o‘qiga perpendikulyar ravishda o‘rnatilib, ish jihozi kerakli chuqurlikka tushirilgandan so‘ng, mashinadagi ko'chirma oluvchi moslama 6 arqonga ulanadi. Yuqorida aytilganidek, drenaj nishabligini arqonga ko‘chirish, ya’ni drenaj o‘qi ai-qon o ‘qi bilan parallel holda mos tushishi zarur.
Agar ish jihozi nishablik holatidan ko‘tarilsa, u bilan birga,
ko‘chiruvchi moslama ham ko‘tariladi, ko‘chiruvchi moslama ichidagi
arqon, tegishli mexanizmni ishga tushirib, uni gidrotsilindrga uzatadi va
u ish jihozini oldingi holatga qaytaradi. Ish hihozi drenaj nishabligidan
pastga tushganda ham, yuqoridagi jarayon asosida o‘z holiga qaytariladi.
NATS ni lazer nurlari orqali ko‘chirish usulini qo‘ llash yuqori
samara berishi bilan birga, ko‘chirishni avtomatik sistemasini ishlab
chiqishda katta imkoniyat yaratadi. Nishablikni lazer nurlari orqali
boshqarish, ish jihozini nishablik o‘qidan qochishini yuqori darajada
himoyalaydi.
Keyingi paytlarda ishlab chiqarishda, quvvati bir necha megavattli
gazli lazerlar qo‘ llanilmoqda. Quvvati 2 MVt gacha bo‘ lgan geliyneonli
lazerlarni qo‘ !lash orqali 10 km uzunlikdagi maydonlarni tekislash
mumkin. Nazorat qiiinadigan maydonning haqiqiy koordinatalarini
Do'stlaringiz bilan baham: |
