Идеал газларда жараёнлар

Boyl-Mariott va Gey-Lyussak qonunlari.

Gazlar o`zi solingan idishning devorlariga bosim berish xossasiga egadir. Bosim P-son jihatdan yuz birligiga normal yo`nalishda ta`sir qiluvchi kuchga teng bo`lgan fizik kattalik. Demak, agar S yuzaga normal yo`nalishda ta`sir qiluvchi kuch bo`lsa,

(1)

Sistemada bosim bilan, ya`ni yuzga perpendikulyar yo`nalishida ta`sir etuvchi 1gina kuchning beradigan bosimga teng birlik bilan o`lchanadi. Xalqaro birliklar sistemasida bosim birligi uchun 1 Nyuton kuchning o`ziga perpendikulyar sirtdagi yuzaga hosil qiladigan bosim qabul qilingan. Bu birlik N/m<sup>2</sup> bilan belgilanadi; Ma`lumki, 1 N/m² =10⁷bar. Bulardan tashqari, bosimni o`lchash uchun quyidagi birliklar ham ishlatiladi:

1. 
   1 texnik atmosfera 1 kG kuchning 1 sm² yuzga beradigan bosimga teng:
   
2. 
   Fizik atmosfera -1, 033 kG/sm² bosimga teng:
   

3. Millimetr simob ustuni, balandigi 1 m, asosining yuzi 1 m² bo`lgan silindr hajmdagi simobning tinch holatdagi og`irligi tufayli vujudga keladigan bosimdir. Bu birliklarning biridan ikkinchisiga o`tishi uchun quyidagi munosabatdan foydalanish mumkin:

1 fiz. at= 1,033 tex. at= 1033 G/sm²= 760 mm simob ustuni= 1033· 981 bar=1,013·10⁶ bar.

Millimetr simob ustuni va Paskal orasida quyidagi munosabat mavjud:

Millimetr simob ustuni va Paskal orasida quyidagi munosabat mavjud.

1 mm= 10^-3 m va asosining yuzi 1 м² (ya`ni hajmi 10<sup>-3</sup>м.1 м<sup>2</sup>=10<sup>-3</sup>м<sup>3</sup> ) bo`lgan silindr ichidagi simobning og`irligi: ya`ni 1 mm sm. ust=133,3 N/м² ga teng. Fizik atmosfera (qisqacha atm.) balandligi 760 мм bo`lgan vertikal simob ustunining bosimidir, ya`ni 1 atm= 760 mm.sim. us. =101325 pa.

Biror miqdor gaz asosan to`rtta kattalik bilan; 1) - massasi, 2. Egallangan hajmi, 3. bosimi, 4. temperaturasi bilan xarakterlanadi. Bu kattaliklarning hammasi bir-biriga bog`liqdir; ulardan biri o`zgarsa qolganlari ham o`zgaradi. Bu kattaliklarning to`rtalasi orasidagi qonuniy bog`lanishni ifodolovchi ormula holat tenglamasi deyiladi. Gaz holati umumiy tenglamasining ifodasini berishdan oldin yuqorida keltirilgan to`rtta kattalikdan ikkitasi o`zgarmaydigan hollarga tegishli soddaroq empirik qonuniyatlarni keltiramiz.