Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Optik nurlanishning gaz razryadlari manbalari. 
Past bosimli gaz 
razryadli nurlatish manbalari. Gazrazryadli manbaning nurlanish energiyasining 
asosiy kismini ta’minlaydigan nurlatuvchining turiga qarab quyidagilarga 
ajratiladi: 
a) yoruglik gaz lampalari, ularda elektr razryadi jarayonidagi gaz yoki 
metall buglarini nurlanishi ishlatiladi;
 
b) yoruglik elektrodli lampalar, ularda razryad jarayonida kiziyotgan 
elektrodlar nurlanishi ishlatiladi;
 
v) lyuminessent lampalar, asosiy nurlanish manbai –lyuminofordir, ularni 
elektr razryadidan xosil bo‘ladigan nurlanish jonlantiradi va lyuminofor nur 
tarqatadi.
Gazrazryadli manbalardagi nurlanish aralash xarakterga ega bulib, ularda 
kiziyotgan elektrodlar, gaz muxitidagi va lyuminofor nurlanishlari bo‘lishi 
mumkin. Kupincha shu nurlanishlardan biri ustunlik kiladi. Gazrazryadli optik 
nurlanish manbalari ichida simob bugida elektr razryadi ishlatiladigan lampalar 
eng keng kullaniladi. 
Ish rejimida xosil bo‘lgan bosimga karab ularni kuyidagicha shartli 
tasniflanadilar: 
1) past bosimli lampalar - ularda razryad 0,01 MPa gacha bo‘lgan bosimda 
buladi;
2) yuqori bosimli lampalar - ularda bosim 0,01...1 MPa tashkil etadi;
3) o‘ta yuqori bosimli lampalar - ularda razryad 1 MPa yuqori bosimlarda 
amalga oshiriladi.
2.4.2-rasm. Lyuminessent lampaning tuzilishi. 
Lyuminessent lampalarida elektr energiyasini yorug‘lik nurlanishiga aylanishi 2 
etapda bo‘ladi: 

---

138 
1. Elektr razryadi davrida rtut bug‘larining elektr energiyasi UB nurlanish 
energiyasiga aylanadi; 
2. UB nurlari lyuminoforga ta’sir etib undagi atom va molekulalarni 
jonlantirilgan xolga keltiriladi, o‘z navbatida ular tashqi muxitga yorug‘lik 
nurlarini tarqatadilar. 
Lampa elektr razryadi xisobiga juda kichik (5
…
.7%) miqdorda yorug‘lik 
beradi, qolgan xamma qismini lyuminofor beradi. 
Lyuminoforni ximik tarkibini o‘zgartirish yo‘li bilan xoxlagan spektrdagi 
nurlanishni olish mumkin.
Lyuminessent lampalarining asosiy afzalliklari: 

Spektral tarkibi quyosh spektrining tarkibiga yaqin. 

Foydali ish koeffitsenti cho‘g‘lanma lampaga qaraganda 3-4 barobar 
katta. 

YOrug‘lik berish qobiliyati yuqori darajada 70-80

Ishlash davri katta, 10
…
.15 ming. soat. 
Kamchiliklari: 

Elektr tarmog‘iga ulash sxemasi ancha murakkab bo‘lib, qo‘shimcha 
ishga tushirish apparatini talab qiladi. 

Lampaning ko‘rsatkichlari atrof muxit sharoitiga bog‘liqdir. 

Ish vaqtida yorug‘lik oqimi katta chastota bilan lipillaydi, bu xol ayrim 
vaqtlarda inson ko‘zini tez charchashiga va ishlab chiqarish korxonalarida 
stroboskopik effektni kelib chiqishiga olib keladi. 

Katta quvvatga ishlab chiqarish chegaralangan. 

Ishlash puxtaligi kam.