Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

emitter
o‘tishi
deb, p
- qatlam esa, 
emitter
deb ataladi.
Teskari ulanadigan o‘ng tomondagi p-n o‘tish 
kollektor o‘tishi
deb, p-
qatlami esa - 
kollektor
deb ataladi. 
O‘rtadagi n
-
qatlam esa
 
baza
yoki 
asos
deb ataladi. Bu qatlamlardan metall 
kontakt orqali chiqarilgan tutashtirish uchlari -elektrodlar mos nomlar- emitter, 
kollektor va baza deb yuritiladi. 
N-p-n 
turdagi 
tranzistorlarning 
ishlash 
prinsipi 
p-n-p 
turdagi 
tranzistorlarnikidan farq qilmaydi. Bunda faqat manbalarning ulanish qutbini 
teskarisiga o‘zgartiriladi. Asosiy tok tashuvchilar kavaklar emas, balki 
elektronlar b o‘ladi. 
Tranzistorning boshqarilish xususiyati shundaki uncha katta bo‘lmagan U
e
kuchlanish ta’sirida hosil bo‘lgan emitter toki I
e
o‘ziga deyarli teng bo‘lgan 
kollektor toki I
k
ni hosil qiladi. Bu tok esa teskari ulangan va U
e 
kuchlanishdan 
ancha katta bo‘lgan U
k
kollektor kuchlanishini uzgartiradi. Bipolyar 
tranzistorning ishlashi emitterdan baza orkali kollektorga zaryad tashuvchilar 
oqimining o‘tkazilishidan iborat. Ikkinchi tomon, tranzistorning strukturasini 
ikki p-n o‘tishga: emitter-baza va kollektor-bazaga ajratsak, birinchi o‘tishga 
elektr bilan ta’sir etib, ikkinchi o‘tishning karshiligini o‘zgartirishimiz mumkin. 
Shunga asosan asbobning nomi ham ikkita inglizcha so‘z (transfer - 
o‘zgartirmoq, resistor - qarshilik) dan kelib chiqadi. [1,2] 
Nazorat savollari.
 
1.
 
Electronika asboblari necha guruxga bo’linadu?
 
2.
Xususiy o‘tkazuvchanlik nima? 
3.
Kavak toki qachon hosil bo‘ladi? 
4.
Donor aralashma deb nimaga aytiladi? 
5.
Akseptor aralashma deb nimaga aytiladi? 

---

156 
6.
Tuzilishi va ishlash usuliga qarab tranzistorlar necha xil bo‘ladi va 
qanaqalar? 
7.
P-n-p tranzistorining ta’rifi, sxemasi va shartli belgisi. 
8.
N-p-n tranzistorining ta’rifi, sxemasi va shartli belgisi. 
9.
Emitter o‘tishi deb nimaga aytiladi? 
10.
Kollektor o‘tishi deb nimaga aytiladi?