Ichki kasalliklar

O‘rgatish uslubi
Ma’ruzalar matni, videofilmlar, so‘rovnomalar,
savollar, “xa-yo‘q” texnikasi
O‘rgatish shakli 
Lazer proektor, vizual anjomlar, maxsus texnik
qurollar, tematik bemorlar ko‘rsatish, bemorlar rentgen
53

---

O’quv-uslubiy majmua. Amaliy mashg’ulotlar. Ambulator terapiya
suratlari
O‘rgatish vositalari
Jamoa 
O‘quv jarayoni o‘tkazish
sharoitlari
Auditor zali
Tayanch
 
so‘zlarva
 
iboralar:
gepatomegaliya,
 
UTT,
 
sariqlik,
ferment,davolash,UASH,ambulator
MA’RUZA MATNI
Sariqlik – mustaqil kasallik bo‘lmay, o‘ziga e’tiborni qaratadigan murakkab patogenezli
qator patologik jarayonlarni belgisidir. U shilliq qavatlar, teri va plazmaning sarg‘ayishi bilan
namoyon bo‘lib, qonda ko‘p miqdorda bilirubin va uning almashinuvi natijasida paydo bo‘lgan
mahsulotlar yig‘ilishi natijasida yuzaga keladi. Sariqlik dastlab ko‘z sklerasida, tilning pastki
yuzasida, tanglayda paydo bo‘ladi. Keyinchalik yuzdagi burmalar, og‘iz va burun atrofidagi teri,
kaft, tovonlar va nihoyat butun tana sariq rangga kiradi. Bu ketma-ketlik bilan bo‘yalish chin
sariqlik bilan psevdosariqlik (yolg‘on), ya’ni karotinemiyani (sariq, zarg‘aldoq qizil ranglarda
bo‘lgan o‘simlik pigmentlari «karotinoidlar» deb ataladi) farqlashda muhim ahamiyatga ega.
Psevdosariqlikda dastlab kaft, tovon, teri qoplamlari sarg‘ayadi va karotinga boy mahsulotlarni ko‘p
iste’mol qilganda kuzatiladi. Lavlagi, bodring po‘sti, qizil sabzi, pomidor, qovoq, salat, no‘xat, suli,
kepak, malina, olcha, qorag‘at (smorodina), shaftoli, mandarin, apelsin, jigar, tuxum sarig‘i, sariq
yog‘ va sut kabi mahsulotlarda karotin ko‘p miqdorda mavjud. Unga kunlik talab 2-5 mg.ga teng.
Haqiqiy sariqlikda kuzatiladigan teri va skleraning sariq rangga bo‘yalishi qon zardobida
bilirubinning me’yoridan oshib ketishi va keyinchalik uning teri osti to‘qimalarida yig‘ilishidan
kelib chiqadi. Bilirubin ta’sirida emizuvchi ayol suti, organizm bo‘shliqlaridagi suyuqliklar sariq
rangga bo‘yalishi mumkin. Ko‘z yoshi, so‘lak, oshqozon shirasi, orqa va bosh miya suyuqliklari
rangi o‘zgarmaydi. Sog‘lom odam organizmida kunda taxminan 1% qarigan eritrotsitlar retikulo-
endotelial tizim hujayralarida parchalanib, suvda erimaydigan va buyrak filtri orqali siydikka
o‘tmaydigan bog‘lanmagan bilirubin hosil bo‘ladi. U gepatotsitlar tomonidan tutilib, glyukoron
kislotasi bilan bog‘lanadi va bilirubin-glyukoronid (bog‘langan bilirubin) hosil bo‘ladi. Bog‘langan
bilirubin o‘t kapillyarlariga chiqadi va o‘t suyuqligiga (saproga) qo‘shiladi. Ingichka ichakda
bog‘langan bilirubin urobilinogen va sterkobilinogenga aylanadi, undan najasni sariq ranga
bo‘yovchi sterkobilin hosil bo‘ladi. Urobilinogen ichaklarda so‘rilib, yana jigarga qaytadi va
gepatotsitlar tomonidan tutilib, o‘t kapillyarlariga o‘tadi. Jigar etishmovchiligida urobilinogen
gepatotsitlar tomonidan tutilmaydi, balki siydik bilan ajralib, havo ta’sirida urobilingacha
oksidlanadi (1-rasm).