Ichki kasallikiar

Qusish —
m e ’d a d a g i h a z m b o kl m a g a n o v q a t m o d d a l a r i n i
b e ix tiy o r ra v ish d a o rq a g a q ay tib c h iq ish i. E r ta la b n a h o r g a b irta la y
s h ilim s h iq a r a la s h q ay t qilish s u ru n k a li g a s tritla r u c h u n x a r a k ­
terlidir. Y a ra kasalligida o d a m o d a t d a o v q a t d a n 2 —5 so a t key in , 
p ilo ru s s te n o z id a esa k ec h asi q ay t qiladi. Q u sish kelib chiqishi 
j i h a t id a n m a r k a z iy va p eriferik b o i i s h i m u m k in .
M a r k a z iy n e rv siste m asig a t a ’sir qilishi n a tija sid a s h a rtli refleks 
t a r z i d a , m i y a g a o i d , z a h a r l a n i s h n a t i j a s i d a v a b a ’zi b i r d o r i
212

---

m o d d a l a r n i n g q u sish m a r k a z ig a t a ’siri n a tija sid a kelib c h iq a d i. 
M a r k a z iy n e rv siste m a sig a t a ’sir qilish n atijasid a kelib c h iq a d ig a n
q a y t q i l i s h d a k o ‘ngil a y n i m a s l i g i , q u s i s h d a n s o ‘n g y e n g i l l ik
boMmasligi kuzatiladi. Periferik t a ’sir natijasida qusish — m e ’d a shilliq 
p a r d a s in in g k im y o v iy m o d d a l a r d a n t a ’sirlanishi. M e ’d a c h iq is h
q is m in in g fu n k sio n a l to ra y is h id a n kelib c h iq q a n qusish r o ‘y beradi. 
M e ’d a shilliq p a rd a sin in g kim yoviy m o d d a la r d a n t a ’sirlanishi tufayli 
kelib c h i q q a n q u s is h d a — q u s u q m iq d o ri k a m b o ‘lad i, c h u n k i
q usish refleksi o s h q o z o n n i t o ‘lishiga i m k o n b e r m a y d i , g a s tritla rd a
va o s h q o z o n o ‘smasi rivojlanishining b o sh la n g ‘ich d avrida kuzatiladi. 
Q u s is h o v q a t l a n i s h d a n s o ‘ng t e z d a r o ‘y b eradi.
M e ’d a c h iq is h q i s m in in g fu n k s io n a l to ra y ish id a g i q u s is h d a esa 
q u s u q m i q d o r i h a d e b n o r d o n o v q a t l a n g a c h , 2 —4 s o a t k e y in
b o s h l a n a d i . Y a r a k a s a llig id a s h i r a k o ‘p is h la b c h i q a r i l a d i g a n
g a s tr itla r d a k u z a tila d i. O s h q o z o n c h iq is h q i s m in i n g fu n k s io n a l 
o r g a n ik t o r a y i s h i d a n q u s i s h , o s h q o z o n h a d d a n t a s h q a r i t o ‘lib 
k e t g a n d a k e c h q u r u n yoki t u n d a r o ‘y b e ra d i. U b ir n e c h a k u n ilgari 
y eyilgan o v q a t m a h s u lo ti b o ‘lishi m u m k i n , b u n d a b e m o r a n c h a
yengil to rta d i. Y a r a d a n s o ‘ng c h a n d i q natijasid a, o s h q o z o n c h iq ish
qism i t o r a y g a n d a o ‘s m a d a kuzatiladi.
A lk o g o l g a s tritd a q u sish e r ta la b , n a h o r g a k u z a tila d i, b u n d a
k ec h k i o s h q o z o n d a shilliq, s o ‘lak, sh ira t o ‘p la n ib q o l g a n d a r o ‘y 
b e r a d i . O s h q o z o n k a r d i a l q i s m i n i n g o ‘s m a s i d a , g a s t r i t l a r d a
o v q a t l a n g a n d a n 5 — 10 so a t k eyin q u sish o s h q o z o n shilliq pardasi 
sezgirligi o rtib k e t g a n d a , o v q a t l a n g a n d a n 4 —6 so a t k eyin qusish 
o s h q o z o n yarasi u n in g c h iq is h q is m id a yoki o ‘n ikki b a r m o q li 
ic h a k d a jo y l a s h g a n d a , o s h q o z o n to n u s i y o ‘q o l g a n d a k u za tilad i. 
O v q a td a n 12— 14 so a t o ‘tg a c h , qusish o s h q o z o n c h iq is h jo y in in g
t o r a y i s h i d a , o s h q o z o n k e s k i n k e n g a y i b k e t g a n d a , t a r a n g l i g i
y o ‘q o l g a n d a kuza tilad i.
Ic h k etish o r g a n iz m n in g h i m o y a vositasi b o ‘lib, b u n d a o rg a - 
n i z m d a n z a h a r li m o d d a l a r , k a sa llik q o ‘z g ‘a tu v c h i m i k r o o r g a -
n iz m la r , a c h is h va bijg‘ish n a tija sid a hosil b o 'l g a n m a h s u l o t la r va 
d o r i l a r c h iq a r ib t a s h la n a d i. I c h ketish — m e ’d a - i c h a k yoN ining 
y u q o ri q is m id a o v q a t h a z m q ilis h n in g b u zilish i, m e ’d a sh ira sin in g
k a m a y ib ketishi (axiliya), m e ’d a o s ti bez i sek reti va jig a r hujayralari 
sekreti ( o ‘t)n in g yetishmasligi, ingichka ichakda s o ‘rilish ja ra y o n in in g
b u z ilis h i s a b a b b o ‘ladi. B a ’z a n kishi q a t t i q h a y a j o n l a n g a n d a ,
q o ‘rq q a n id a , s h u n i n g d e k , o z iq - o v q a t m a h s u lo tla r i y o q m a g a n i d a
ich ketishi m u m k i n . Q o n a r a la sh ich ketishi h a m kuza tilad i.
213

---