Ichki kasallikiar

«ICH KI KASALLIKLAR» FA NININ G
R IV O JL A N ISH TARIXI
1.1. Tibbiyotdagi rivojlanish davrlari
Tibbiyot —
kishilar sog1ig‘ini saqlash va m u stahkam lash, um rni 
uzaytirish, kasalliklarning oldini olish, davolash haqidagi bilimlar 
va shu sohadagi am aliy tadbirlar m ajm uyi. Tibbiyot insoniyatning 
nazariy va amaliy faoliyatida m u h im aham iyatga ega. H a r bir kishi 
o ‘z sog‘lig‘ini saqlash va uni m u stahkam lash, shuningdek, betob 
b o ‘lib qolganida tezda tuzalishni istaydi. Kasallikni aniqlash, uning 
oldini olish va da v o la sh d a z a m o n a v iy usullarni qoMlash inson 
hayotini saqlab qolish, shuningdek, ilgari davolab b o i m a y d ig a n
kasalliklarni davolash im konini berdi.
Lekin tibbiyot o ‘z oldiga q o ‘ygan h a m m a m aqsadlariga erishdi, 
deb b o ‘lmaydi. Mali h am kishilar orasida u zoq u m r k o ‘rm ay, o g ‘ir 
xastaliklar va uning y o m o n oqibatlaridan bevaqt n o b u d b o l i s h , 
barvaqt qarish hollari u c h ra b turibdi. M a ’lumki, kishining sog‘lig‘i 
ko lp jihatdan uning o ‘ziga bog‘liq, chunki kasallikka k o ‘pincha kishi 
hayot tarz in in g n o t o ‘g ‘ri y o i g a q o ‘yilganligi, o ‘z salom atligini 
him oya qila bilmaslik, salom atlikka zararli om illarga bilar-bilm ay 
ruju etish va shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilmaslik, n o t o ‘g ‘ri 
ovqatlanish kabi o m illa r sabab b o ‘ladi.
T ibbiyotning q a n d a y a h volda bo'lishi va rivojlanish darajasi, 
m a z m u n i va usullari, avvalo, ijtimoiy tu z u m va m oddiy sharoitlar 
bilan belgilanadi. Tibbiyot fanlari u m u m iy biologiya, genetika, 
a n a to m iy a , fiziologiya kabi tabiiy fanlar va shuningdek, fizika, 
kim yo fanlari bilan c h a m b a rc h a s bogMangan. Tibbiyot o ‘zining 
k o kp asrlik tarixida ju d a m urakkab y o ‘lni bosib o ‘tdi. Bu asosan, 
kasallikni aniqlash, oldini olish, davolash, u n in g kelib chiqish 
sabablari va rivojlanish m e x a n izm larin i o ‘rganish, shuningdek, 
h a r bir shaxs yoki b u t u n j a m o a sog‘lig‘ini saqlash va m u sta h - 
kamlashga qaratilgan tadbirlarni ishlab chiqish va ularni takomillash- 
tirishga oid talaygina bilim va tajribalardan iboratdir.
Z a m o n a v iy tibbiyotning kelib chiqishi uzoq tarixiy davrlarni 
va turli qarashlarni o ‘z ichiga olib, turli kasalliklar, ularni davolash
5

---

va oldini olish haqidagi bilim lar asosi q a d im d a n xalq o m m a sin in g
tajriba va kuzatishlariga bog‘liq b o ‘ladi. T abobat kurtaklari o d a m
paydo b o i g a n davrdan boshlab vujudga kelgan. «Tibbiy faoliyat — 
dastlabki o d a m bilan tengdosh», deb yozgan edi I.P. Pavlov.
/
davr. Ibtidoiy odam yashagan davr tibbiyoti.
Ibtidoiy o d a m
yashagan jo y la r va qabrlarni qazish, tarixiy davrni o ‘ziga xosligi 
tufayli h o z ir h am taraqqiyotning eng oddiy bosqichida b o i g a n
ayrim etnik guruhlarni o'rg an ish uzoq o l m i s h d a g i kasallik va uni 
davolash haqidagi bilimlar m anbayi b o l i b xizm at qiladi. Avloddan 
avlodga o ‘tib kelayotgan m inglarcha yillik kuzatish va tajribalar 
evaziga tabiblik yuzaga kelgan. O gT iqni qoldirish, qon oqishini 
t o lx tatis h , q a y d q ild irish kabi ta s o d ifiy q ilin g a n m u o la ja va 
vositalarning nafi b o i g a n . Q o l l a n i lg a n vositadan o g ‘riq qolgan, 
qon oqishi t o ‘xtagan yoki qayd qildirilgan b e m o r biroz yengil 
tortgan, b o ra-b o ra o d a m la r bu ishni bajargan tabibdan yordam
soTashga odatlanishgan.
Kasallikni davolash va u n d a n saqlanishga oid topilgan em pirik 
m uolajalar ibtidoiy o d a m n in g odatiy tusiga kira borgan, natijada 
sekin-asta xalq tabobati shakllangan. A na shu davo va oldini oluvchi 
tadbirlar ichida dorivor o ‘simliklar va tabiiy o m illa r (suv, havo, 
q uyosh)dan foydalanish, unc h a katta b o l m a g a n jarrohlik (badanga 
kirgan yot jis m la rn i olib ta s h la s h , q o n c h iq a r is h ) usullari va 
boshqalarni q o l l a s h rusum b o i g a n .