Ichki kasallikiar

10.10. Yog* bosish (sem irish)
O r g a n iz m t o ‘q im a la ri, a s o s a n , teriosti k le tc h a tk a s i, ch a rv i va 
b o s h q a o r g a n la r a tro f id a o r t i q c h a y o g 6 y ig 'ilishiga se m iris h yoki 
y o g 6 bosish deyiladi.
Y o g 6 bo sish , a s o s a n , m o d d a l a r a l m a s h in u v in in g b u z ilis h id a n
iborat. B u n d a o z iq m o d d a l a r d a n y o g 6 hosil b o 6lish j a r a y o n i u n in g
p a r c h a l a n i s h j a r a y o n i d a n i u s t u n b o 6ladi. A ksari, h a r d o i m k o ‘p 
o v q a t yeyish s e m irish g a olib keladi. B u n d a y ey ilad ig an o v q a tn in g
m u tla q m iq d o ri va kaloriyaliligi e m a s , balki o d a m o r g a n iz m in in g
e n e rg iy a sarfi, m e h n a t x u susiyati, h a r a k a t aktivligi, m e ’d a - i c h a k
y o l i d a surilish s h a ro itla ri va b o s h q a o m illa r g a a l o q a d o r b o 6lgan 
ta la b d a n o rtiq ch a lig i a h a m iy a tg a ega.
Etiologiyasi.
T artib siz o r tiq c h a o v q a tla n is h , infeksiya, in to k sik a - 
tsiya, e n d o k r i n b u z ilis h la r , m a r k a z i y a s a b t i z im i f a o li y a tin in g
b u zilishi, k a m h a r a k a t qilish, irsiy o m illa r , spirtli ic h im lik la r n i 
ic h i b t u r i s h , t e z s in g a d ig a n u g le v o d l a r n i i s t e ’m o l q ilib tu r is h
(s a riy o g 6, y o g 6, y o g ‘li g o 6s h t, x a m i r o v q a tla r , k a r to s h k a ) o d a m
o r g a n iz m in i y o g 6 b o sish ig a olib keladi.
Klinikasi.
O d a m q a n d a y sababi a rga k o 6ra, s e m ir ib k etganligiga 
q a r a b , k o n s titu ts io n , e k z o g e n , e n d o k r in , serebral se m iz lik tafo v u t 
qilinadi.
S e m iz o d a m n i n g vaz niga q a r a b sem izlik t o 6rt d arajaga b o 6linadi.
• 1 -d a raja — v a z n m e ’y o r d a g id a n 30 % o rtiq ;
• 2 - d a r a ja — v a z n m e ’y o r d a g id a n 3 0 —5 0 % o rtiq;
310

---

• 3 - d a r a ja — v a z n m e ’y o r d a g id a n 5 0 — 100 % o rtiq;
• 4 - d a r a j a — v a z n m e ’y o r d a g id a n 100 % d a n ziyod boMishi.
S e m iz lik n in g 1- va 2 -d a ra ja sid a b e m o r la r n in g m e h n a t qobiliyati
va h a y o tiy aktivligi b u z ilm a y d i. Y o g 1 b o s is h n in g 3—4 -d a ra ja sid a g i 
b e m o r la r d a ishlash qobiliyati pasayadi, u lar te z c h a rc h a y d i. B un d ay
b e m o r l a r k o ‘p te rla y d i, c h u n k i y o g 1 q a tla m i y o m o n o ‘tk azu v c h i 
b o ‘lgani sab a b ii, issiqlik b e r is h n i q iy in la sh tira d i. 
H a d e b terla sh
n a tija s id a is s iq lik n in g m u a y y a n m i q d o r i y o 'q o t i l a d i . B e m o r l a r
s e m iz lik d a n , jis m o n iy ish b a ja r g a n d a h alloslab q o lis h d a n noliydilar. 
H alloslash t a n a o g ‘irligi o shishiga h a m d a p e r e k a r d d a y o g 1 to 'q im a s i 
t o ‘p la n ib q o lish ig a h a m b o g ‘liq boMadi.
B u n d a y b e m o r la r d a a sta-sek in y u ra k yetishm ovchiligi boshlanib, 
sh is h la r p a y d o b o ‘ladi, ji g a r k a tta la sh ib k etad i. Y u ra k toj to m ir la r
ateroskle rozi avj o lad i, b u esa k o 'k r a k qisishiga olib keladi. S em izlik 
o q i b a t i d a a k s a r i q a n d l i d i a b e t , o ‘t - t o s h va b u y r a k k a sa llig i, 
b ro n x itla r, p n e v m o n iy a la r , g e p e rto n iy a , m io k a rd infarkti va b o s h q a
k asalliklarga s a b a b boNadi.
Y o g 1 bosgan b e m o r la r d a ja rr o h lik operatsiyasi a n c h a o g 'i r o ‘tadi. 
U la r n i u m r i o ‘r t a c h a u m r d a n q isqa boNishi isb o tla n g an .
Davolash.
D i y e to te r a p iy a — 8 - va 8 a - p a r h e z b u y u rila d i. P a rh e z
1 kg o g irlig ig a m e ’y o r qilib tuzilgan va sutkalik ra tsio n d a 1,5 g oqsil, 
0 ,9 g yog1 va 4,5 g uglevodlar tutadi. B un d ay p a r h e z ovq atd a u m u m iy
k alo riy a m i q d o r i n in g 18 % ini o qsillar, 28 % ini y o g ‘l a r va 54 % 
ini u g l e v o d l a r t a s h k il e t a d i . D e m a k , b u p a r h e z k a lo riy a lilig i 
u m u m i y p a r h e z k a lo riy a lig in in g 70 % ini tash k il e tadi.
8 a - p a r h e z s h u b e m o r u c h u n n o r m a l I kg v a z n g a su tk alik ra tsi­
o n d a 1,5 g o q sil, 0 ,9 g y o g 1 va 1,5 g u g le v o d la r tu ta d i. 8 a - p a r h e z
b e m o r l a r g a s ta ts io n a r s h a r o itid a va 35—4 0 k u n buy u rilad i.
S e m iz lik d a p a r h e z b ila n birga o r g a n iz m n in g e n e rg iy a sarfm i 
o s h ir a d ig a n , y u r a k - t o m i r , nafas va b o s h q a s iste m a la rn i m u s t a h -
k am laydigan o q ilo n a harakat rejimiga h a m rioya qilish lozim. Ertalab 
b a d a n ta r b i y a qilish, m u n t a z a m ra v ish d a p iy o d a y u rish , ch a n g N d a
u c h is h , v e lo sip e d m in ib say r qilish, su z ish , s p o rt o ‘yinlari tavsiya 
q ilin a d i, z a r u r boM ganda s h if o k o r d a v o fizkultura si, u q a la s h , suv 
m u o la ja la rin in g m a x su s t o 'p l a m i n i b u y u ra d i, s a n a to r iy - k u r o r tla r d a
d a v o la n is h n i tavsiya e ta d i.
311

---

11-bob.