p a y d o b o l a d i g a n o ‘t k ir va k a m r o q d o z a d a g i n u r u z o q v aq t (bir
n e c h a o y la r va yillar) t a ’sir e t g a n d a r o ‘y b e r a d ig a n su ru n k a li n u r
kasalligi farq qilin a d i.
0 ‘tk ir n u r
kasalligi u ru sh v a q tid a , a t o m va t e r m o y a d r o qurollari
p o r tla g a n d a , ti n c h l ik p a y tid a esa a t o m s a n o a ti k o r x o n a la r id a yoki
ilm iy t a d q i q o t in s titu tla rid a s o d ir b o l a d i g a n a v a riy a la r va baxtsiz
ho d isalard a kuzatiladi.
S u r u n k a li n u r kasalligi ishlab c h iq a r is h d a , tibb iy o t va ilmiy
t a d q i q o t m u a s s a s a la rid a , m e h n a t n i m u h o f a z a qilish va xavfsizlik
tex n ik asi q o id a la r i b u z ilg a n d a v u ju d g a keladi. N u r kasalligining
tu rla ri va klin ik belgilari n u r la n is h x a ra k te ri - u m u m iy , ta sh q i,
ichki nurlanish dozasi va u n in g vaqt b o lyicha taqsim lanishiga b o g liq .
Klinikasi.
N u r l a n is h kasalligida m a r k a z iy
nerv siste m asi, q o n
y a r a tish o rg a n la ri va q o n a y la n ish i, m e ’d a - i c h a k y o ‘li z a r a r la n a d i,
b u n d a d a r m o n s i z l i k , b o s h o g ‘rig ‘i, u y q u n i n g b u z ilish i, k o ‘ngil
a y n i s h i b i l a n k e c h a d i g a n o r g a n i z m n i n g u m u m i y z a h a r l a n i s h i
k u z a tila d i.
O ltk ir n u r kasalligida t o ‘rt davr:
• b ir la m c h i reaksiya davri;
•
y a sh irin davr;
• z o ‘rayish;
• s o g ‘ayish davri farq qilin a d i.
B i r l a m c h i r e a k s i y a d a v r i d a q o ‘z g ba l i s h y o k i a k s i n c h a ,
b o ‘s h a s h is h , d a r m o n s iz lik , b o s h a y la n ish i, k o ‘ngil a y n ish i, qayt
qilish, ich ketishi r o ‘y b e ra d i. I s h ta h a y o ‘q o la d i, u y q u buziladi.
O g ‘ir h o lla r d a v a q t i n c h a h u s h d a n ketish m u m k in . K a sa llik n in g
i k k i n c h i y a s h i r i n d a v r i d a b e m o r n i n g u m u m i y a h v o l i a n c h a
y a x sh ila n a d i. L e k in s h u n g a q a r a m a y , kasallik b o rg a n sari z o ‘rayib
b o r a d i va b ir o z v aq t o ‘t g a n d a n k eyin ( b ir n e c h a k u n d a n 2 — 3
h a f ta g a c h a ) k asa llik n in g u c h i n c h i z o ‘rayish davri b o s h la n a d i. N u r
kasalligi q a n c h a o g ‘ir kechsa, yashirin davri sh u n c h a lik
qisqa - bir
n e c h a so a t d a v o m etishi m u m k in . K a tta d o z a la r d a n u r la n g a n d a ,
k a sa llik n in g z o ‘rayish d av ri u m u m i y a h v o ln in g k esk in y o m o n -
lashishi, g a v d a h a r o r a t i n i n g k o ‘tarilish i, k o ^ i n c h a q o n aralash
ich ketishi va q ay t qilish b ila n b o s h la n a d i. M ilk va b o s h q a shilliq
p a r d a l a r q o n a b , y ara g a a y la n ib k e ta d i, teri ostiga q o n quyiladi.
2 — 3 h a f ta d a n k eyin s o c h t o ‘kila b o sh la y d i. K a m q o n l i k r o ‘y b erib,
asab buzila boshlaydi.
N u r kasalligi o ‘z v a q tid a d a v o la n s a , oxirgi - s o g ‘a yish
davriga
o ‘ta d i. B e m o r n i n g ah v o li a s ta - s e k in y a x sh ila n a d i, h a r o ra ti tu s h a d i,
323
m a r k a z iy n e rv s is te m a s in in g funksiyasi y a x s h ila n a d i, q o n tarkibi
m e ’y o rg a keladi. 0 ‘tk ir n u r kasalligi bilan o g ‘rigan b e m o r l a r d a tez
to liq ib q o lis h , b o s h o g ‘rig ‘i, k a m q o n l i k , s h u n i n g d e k , y u q u m l i
kasalliklarga m oyillik kabi a s o r a tla r q o la d i. S u ru n k a li
n u r kasalligi
yillab d a v o m etishi b ila n , o ‘tk ir n u r k asalligidan farq qiladi.
K o ‘p h o lla r d a n u r b ila n m u l o q o tn i t o ‘x ta tib , b e m o r a h v o lin i
a n c h a yaxshilash m u m k in . M u l o q o t d a v o m e ttir ilg a n d a , kasallik
z o ‘rayib k etad i. S h u n in g u c h u n s u ru n k a li n u r kasalligini d a v o -
la s h d a b e m o r n i n g io n la s h tir u v c h i n u r l a r m a n b a y i bilan m u l o q o ti
ta m o m i l a t o ‘xtatiladi.
Davolash va profilaktika.
N u r k asalligining o ld in i olish u c h u n
io n la s h tir u v c h i n u r l a r t a ’sir e ta d ig a n jo y d a
is h lo v c h ila rn i, s h u
ningdek, radiologiya va rentgenologiya kabinetlarida d avolanayotgan
b e m o r la r n i o r tiq c h a n u r o lis h d a n m u h o f a z a etish k erak . H ozirgi
v a q td a so g ‘liqni saq lash ta sh k ilo tla ri xavfsizlik tex n ik asi va m e h n a t
m u h o fa z a s i, s h u n in g d e k , ra d ia tsio n g igiyena talab larig a a m a l qilish
u s tid a n q a t ’iy n a z o r a t o brn a tg a n .
lo n la s h tir u v c h i n u r l a r m a n b a y i b ila n ishlovchi s h a x sla r ishga
k irg a n la rid a h a m , k e y in c h a lik h a m m a x su s tib b iy o t te k s h iru v id a n
o ‘tishlari z a ru r. Ish n in g tu rig a q a r a b , u la rg a q isq a rtirilg a n ish k u n i,
uzaytirilgan t a ’til va oyligiga q o ‘s h i m c h a h a q b elgilanadi.
R a d io a k tiv iz o to p la r b ila n is h la g a n d a m a x s u s kiyim (n iq o b ,
xalat, k o m b i n e z o n , q o ‘l q o p ) kiyib olish za rur. R a d io a k tiv m o d d a
lar b ilan b evosita m u l o q o t d a boMishni ta la b e tu v c h i ish lar m a ’lum
m a s o f a d a n b o s h q a r ilu v c h i m a x su s a v to m a tla s h tir ilg a n , r a d io m a n i-
p u l a t o r l a r y o r d a m i d a olib b o rilad i. lo n la s h tir u v c h i
n u r l a r bilan
ishlovchi k ish ila r o r g a n iz m id a o ‘zgarish b o ‘lsa, u l a r b o s h q a ishga
o ‘tk azilad i.
R e n tg e n k a b in e tla r id a z a m o n a v iy a p p a r a t l a r va m a x su s h im o y a
m o s la m a la ri b e m o r l a r va tibb iy o t x o d im la r in i r e n tg e n n u rla r in in g
zararli t a ’sirid an h im o y a qiladi.
324
