Ichki kasallikiar

6 .2 . Yurak-qon tomirlar tizimi a ’zolari kasalliklarining
umumiy alomatlari va tekshirish usullari
Y ura k va q o n to m ir la r kasalliklarining tashxisida asosiy tekshirish 
usullari — su rish tirish , k o ‘z d a n k e c h ir ish , p erk u ssiy a , p a lp a tsiy a , 
a u s k u lta ts iy a , r e n tg e n o lo g ik , e le k tr o k a r d io g a f ik , b a ll i s to k a r d i o -
grafik, fo n o k a rd io g ra f ik , q o n va siydik tah lilla ri h a m d a b o s h q a
q o ‘s h i m c h a tek sh irish usullari y o r d a m i d a a n iq la n a d i.
Bemorlarning shikoyatlari.
Y u r a k - q o n t o m i r l a r kasalliklaridagi 
asosiy s h ik o y a tla r ju m la s ig a y u ra k s o h a s id a va t o ‘sh o r q a s id a o g ‘riq 
sezish, h a n s ir a s h , y u r a k o ‘y n a s h i, y u r a k ish in in g t o ‘x t a b - t o ‘xtab 
qo lish i, yoMalish, q o n tu fla sh , b a d a n g a sh ish kelishi kiradi.
O g‘riq.
O g ‘riq sezgisi b o s h m iy a p o ‘stlo g ‘ida s h a k lla n ib , k eyin 
p e rife riy a d a aks e tadi. O g briq lo ‘q illo v c h i, s a n c h u v c h i , k e suvc hi, 
l o v u l l a t u v c h i , s i m i l l o v c h i , t i m d a l o v c h i , g o h i d a e s a k u c h l i
x u ru js im o n boMadi. Y u ra k sohasidagi o g ‘riqlar b ir n e c h a s e k u n d d a n
b ir n e c h a s o a tg a c h a , h a t t o k u n la b d a v o m e ta d i. O g briq la r t o ‘x ta b - 
t o ‘x tab, g o h id a esa d o im iy boMadi. Y u ra k so h asid ag i o g ‘riq k o ‘krak 
qafasining c h a p t o m o n i d a yoki t o ‘sh o rq a s id a boMadi. O g lriq b ird a n
yoki a s ta - s e k in b o s h la n a d i. O g ‘riq b ir l a h z a d a oMib ketish i h a m
m u m k in . O g 'r iq k o bp i n c h a y u r a k s o h a s id a n t a s h q a r i c h a p qoMga, 
c h a p y elkaga , b o ‘y in so h a sig a , c h a p k u r a k o stiga, b a ’z a n o ‘ng 
qoMga h a m b erad i. M io k a r d in farkti kasa llig in in g q o r in t u r id a esa 
( a b d o m in a l tu rid a ) m e ’daosti sohasi, q o rin a tro fla rid a ogbriq p a y d o
boMadi. Y urak sohasida o g ‘riq k o ^ i n c h a yurak h a m d a boshqa organlar 
kasa lla n g an d a h a m uchraydi.
T o ‘sh o rq a s id a siqib b o s h la n a d ig a n o g ‘riq j i s m o n i y z o ‘riq q a n d a
yoki tin c h ho latd a h a m kuzatiladi. Y ura k sohasidagi o g ‘riq k o ‘p in c h a
n e v r o z la rd a y u ra k n e rv a p p a r a t i n i n g fu n k s io n a l b u z ilish la ri, ichki 
sek retsiy a b ezlari fa o liy a tin in g o ‘zg a rish i, turli in to k s ik a ts iy a la rd a
kuzatiladi.
H a n sir a s h q o n a y lan ish i y e tis h m o v c h ilig id a k o ‘p u c h r a y d ig a n
va asosiy h iso b lan ad ig an shikoyatdir. H a n sirash kichik q o n aylanishi
150

---

doirasidagi dim lanish hodisalari natijasida q o n d a karbonat angidrid 
gazining ortiqcha t o ‘planib qolishi va kislorod m iqdorining kamayib 
ketishidan kelib chiqadi.
Q o n aylanishining yetishmovchiligi endigina boshlanib kela- 
yotgan davrda b e m o r faqat jism o n iy z o lriqish vaqtida hansirashni 
sezadi. Yurak yetishmovchiligi z o ‘rayib borsa, hansirash doim iy 
bo'lib qoladi. C h a p qo rin c h a muskullarining o ‘tkir zaifligi boshlan- 
gan d a esa nafas qisish xurujlari paydo b o ‘ladi.
Yurak o ‘ynashi yoki yurak urishi — yurakning kuchli va tez- 
tez, go h o noravon urishidan kelib chiqadigan sezgi boMib, ham isha 
ham shu organning kasalligidan darak beradigan bevosita belgi 
d e b hisoblanaverm aydi. Yurak qisqarishlari chastotasini, y a ’ni tez- 
ligini, asosan, reflektor ta ’sirlar idora yetib boradigan boNgani u c h u n
ta x ik a rd iy a (y u ra k q is q a r is h la rin in g tez la s h ib k e tish i) b o s h q a
sabablar tufayli kelib chiqishi m u m k in . M asalan, q a lq o n sim o n
bez funksiyasi kuchayib ketganida choy, qahvaga ortiqc ha ruju 
q o ‘ygan o d a m la rd a , kashandalarda s h u n d a y b o l is h i m u m k in yoki 
m e 'd a - ic h a k y o ‘li h a m d a o ‘t yoNlari kasalliklarida reflektor y o ‘l 
bilan kelib chiqishi m u m k in . Yurak o ‘ynashi yurak kasalliklarida 
yurak funksiyasining y etishm ay qolay o tg a n in i, u n in g c h a rc h a b
qolganini k o ‘rsatadigan belgi b o ‘lib xizm at qiladi. Bunday noxush 
sezgi k o ‘pin ch a b e m o rlard a yurak ritmi buzilganida — paroksizmal 
taxikardiya, ekstrasistoliya va boshqalarda paydo bo'ladi.