Ichki kasallikiar

silining 
klinikasi.
0 ‘p k a sili b ila n o g ‘riy o tg a n b e m o r la r ,
o d a t d a , k o ‘k ra k o g ‘rig‘i, y o ‘tal, q o n t u p u r is h , t a n a h a r o r a t ini ng 
k o ‘tarilishi, te rla sh va o z i s h d a n sh ik o y a t q ilish a d i. B a ’z a n b u n d a y
b e m o r l a r n i n g ishtahasi y o ‘q o la d i, ichi k e ta d i, u la r d a u m u m i y nerv 
q o ‘z g ‘alishi kuza tilad i. A y rim h o lla r d a sil b o s h q a k a sa lliklar n iq o b i 
o s t i d a o ‘ta d i — c h o ‘zilib k e t g a n g r ip p , a t i p i k p n e v m o n i y a va 
b o sh q alar. S h u n in g u c h u n b e m o r d a n s o ‘ragan p a y td a p n e v m o n iy a , 
g r i p p , b r o n x i t , e k s s u d a t i v p le v r i t k a b i k o ‘p i n c h a q a y t a l a n i b
tu r a d ig a n kasalliklarga a h a m i y a t b erish kerak.
K o ‘z d a n k e c h ir ib k o ‘rilg a n d a sil into k sik a tsiy asig a x arakterli 
boMgan s i m p t o m l a r to p ila d i. T e r in in g rangi o ‘c h ib , o q a r ib , k o ‘z- 
n in g c h a q n a b tu ris h i, lu n jla rd a isitm ag a a l o q a d o r qizillik s h u la r
ju m la sid a n d ir. S iln in g g e m a to g e n tu rla rid a b o ‘yin, q o ‘ltiqosti sohasi, 
ch o v d a g i limfa tu g u n lari kattalashadi. P erkussiyada urib k o ‘rilganda 
b a ’zi h o lla rd a p e r k u to r tovush b o ‘g ‘iq ro q boNib eshitilsa (ekssudativ 
p le v ritd a ), b o s h q a h o lla rd a q u t i c h a yoki t i m p a n i k to v u s h eshitiladi 
( o ‘p k a e m f iz e m a s i, k a v e rn a la r d a ).
136

---

A u s k u l t a t s i y a d a t u r l i - t u m a n o lz g a r is h la r a n i q l a n a d i . 0 ‘p k a
fib ro z id a q a ttiq , infiltrativ j a r a y o n l a r d a b ro n x ia l o ‘p k a e m fiz e m a s i, 
ekssudativ plevritlar h a m d a plevra b itis h m a la rid a esa susayib qolgan 
n a fa s q a y d q ilin a d i. K a v e r n o z d a yirik p u fa k li n a m x irilla sh la r 
esh itila d i. K a v e r n a la r b r o n x l a r b ila n t u ta s h g a n b o ‘lsa, u v a q td a
b ro n x ia l yoki a m f o r ik n a fa s p a y d o boMadi.
Laboratoriya tahlili.
Sil p n e v m o n iy a s i b ila n o g ‘rigan b e m o r
q o n i d a neytrofill leykositoz, e r itro ts itla r c h o ‘kish tezligi k u c h a y g a n
boMadi, e o z o filiy a q a y d qilin a d i.
B alg‘a m n i te k sh irish o ‘p k a silini a n i q l a s h d a m u h i m d ia g n o s tik
a h a m iy a tg a ega. T a s h q i k o ‘rinishiga q a r a b , u shilliq, shilliq-yiringli 
va hidsiz yiringli boMadi. M ik ro sk o p ostida tekshirilganda, balg‘a m d a
sil m ik o b a k te riy a la ri va o ‘p k a d a g i d e stru k tiv o ‘zg a rish la rin i k o ‘r- 
s a tu v c h i elastik to lalari to p ila d i.
R e n tg e n o lo g ik te k s h ir ilg a n d a o ‘p k a t o ‘q im a s i q a ttiq la s h g a n d a
s o y a la r yoki p a r c h a l a n g a n d a y o r u g ‘ q is m la r k o ‘rin ad i. OMkir o ‘pka 
m illia r s ilid a r e n t g e n o l o g r a m m a d a m a y d a , o ‘p k a n i n g h a r ikki 
s a th id a h a m b ir xil ifo d a la n g a n dogMar k o ‘rinadi.
0 ‘p k a s i l i n i n g k a v e r n a l i t u r i r e n t g e n o g r a m m a d a h a r xil 
in tensivlikda gi va k a tta lik d a g i ta r q o q dogMarni b e r a d i, b u dogMar 
y a k k a - y a k k a yoki k o ‘p so n li y o r u g ‘ j o y l a r — k a v e r n a l a r b ila n
q o ‘shilib k e ta d i. K a v e r n a n i y o r u g ‘ d o g ‘ a tr o f id a h a l q a s i m o n q o r a
k o n t u r b orligiga q a r a b bilish m u m k i n , b u h a lq a k o n t u r k ap su la 
p ro ye ksiya sidir. A n c h a q a lin p a r d a g a ega boMgan eski k a v e rn a la r 
y o r u g ‘ d o g ‘ a tr o f id a yaxshi k o ‘zga t a s h la n a d ig a n h a lq a hosil qiladi.
O r g a n iz m g a sil y u q q a n in i a n iq la s h d a tu b e r k u lin s in a m a s id a n
fo y d a la n ila d i. K o ‘p i n c h a teri va t e r ichi s in a m a la r i qoMlaniladi.
T e r i s in a m a s i (R irk e s i n a m a s i ) q u y id a g ila r d a n ib o ra t: bilak
terisiga b ir t o m c h i tu b e r k u lin to m iz ila d i, s o ‘ng t o m c h i ic h id a n
te rig a m a x s u s b o r c h ik yoki igna b ila n b ir n e c h a c h iz iq ch iziladi. 
N a z o r a t u c h u n o ‘s h a j o y y o n ig a s h u y o ‘l b ila n b ir n e c h a fiziologik 
e r it m a to m iz ila d i. M u s b a t reaksiya b e r g a n d a , tu b e rk u lin to m iz ilg a n
j o y d a 2 4 —48 s o a t d a n s o ‘n g atrofi reak tiv yalligManish zo n a si bilan
o ‘ra lg a n p a p u l a p a y d o boMadi.
T e r i ic h ig a q i l i n a d i g a n M a n t u s i n a m a s i b u n g a q a r a g a n d a
sez g irro q d ir. B u n d a su y u ltirilg an 0,1 m l tu b e r k u lin (1:100, 1:1000 
yoki 1:5000) teri ich ig a y u b o rila d i. T u b e r k u li n y u b o rilg a n y e rd a
137

---

2 4 —4 8 s o a t d a n k e y in m u s b a t r e a k s iy a y u z b e r g a n d a , re a k tiv
y a l l i g ia n i s h bilan o ‘ra lg a n p a p u la p a y d o b o l a d i .
B e m o r a h v o lin i keskin o g ‘irla sh tiru v c h i h iq ild o q va i c h a k sili 
0
‘p k a silining asorati hisoblanadi. S p o n ta n p n e v m o to ra k s h a m o ‘pka 
sili a s o ra tig a kiradi. U k a v e rn a d e v o r in in g yorilishi va u n in g plevra 
b o ‘shlig‘iga ochilishi oqibatida vujudga keladi. K a v e m a devori yorilishi 
p a y tid a b e m o r l a r o g ‘riq va k u ch li nafas q isish in i s e z a d ila r, s ia n o z
p a y d o boMadi. Bu h o l l a r o ‘p k a n i n g n a f a s o lish h o l a t i d a n t e z
c h iq is h ig a va k o ‘ks oraligM o r g a n la r n in g b ir t o m o n g a surilishiga 
bogM iqdir. E k s s u d a tiv o bz g a r i s h la r b i l a n k e c h a d i g a n t u r l a r i d a
t a x m i n yaxshi e m a s . 0 ‘p k a n i n g o ‘t k ir m illia r sili k o ‘p i n c h a o ‘lim 
bilan tugaydi.