Ichki kasallikiar

ICHKI SEK R ETSIY A BEZLARI VA M O D DA LAR
A L M A SH IN U V I KASALLIKLARI
10.1. Q isqacha anatom ik-fiziologik m a’lumotlar
E n d o k r i n s is te m a s i ic h k i s e k r e ts iy a b e z la r in i ta s h k il e ta d i,
u la rn in g o ‘ziga xos xususiyati sh u n d a k i, tash q arig a c h iq a rish y o ‘llari 
b o ‘lm a y d i, s h u n in g u c h u n u lar m o d d a la r n i b evosita q o n va limfaga 
c h i q a r a d i . Bu m o d d a l a r n i o r g a n i z m n i n g ic h k i m u h i tg a ajralib 
c h iq is h j a r a y o n i ichki y oki e n d o g e n ( y u n o n .
«endos» —
ichki va 
«krino»
a j r a t a m a n ) sek retsiy a n o m i n i olg an . E n d o k r i n sistem asi 
t u s h u n c h a l a r n i n g riv o jla n is h i ic h k i s e k r e t s iy a b e z la r i va u l a r
a jra ta d ig a n b io lo g ik aktiv m o d d a l a r — g o r m o n l a r n i t a d q iq qilish 
b ila n b o g N a n g an . Ichki sek retsiy a b e z la r in in g tu z ilish i, funksiyasi 
va faoliyati b u z ilis h in i o ‘rg a n a d ig a n fan e n d o k r in o lo g iy a n o m in i 
olgan.
E n d o k r i n g a g ip o f iz b i l a n u zviy b o g i a n g a n m a r k a z i y nerv 
s is te m a s in in g b ir q is m i h is o b la n m is h g i p o t a l a m u s ( d o ‘m b o q osti); 
gipofiz; g ‘u r r a s i m o n b e z (e p ifiz ), q a l q o n s i m o n b e z , q a l q o n s i m o n
b e z o ld i b e z la r i , m e ' d a o s t i b e z i n i n g o r o l c h a ( i n k r e t o r ) q is m i,
b u y ra k u s ti b e z la ri, m e ’d a va ic h a k d e v o r id a jo y la s h g a n . E n d o k r in
h u ja y ra la r, t u x u m d o n v a m o y a k kiradi. E n d o k r i n s is te m a n i tashkil 
etu v ch i ichki sekretsiya b ez la rin in g shakli va katta-kichikligi tu rlic h a
boNib, t a n a n i n g h a r xil q is m la r id a n j o y o lg a n , g o r m o n l a r ajratish 
u la r u c h u n u m u m iy d ir. X u d d i sh u n in g o ‘zi ichki sekretsiya bezlariga 
y a g o n a s is te m a d e b q a r a s h im k o n in i b e r a d i ( 4 1 - r a s m ) .
G o r m o n l a r y u q o ri b io lo g ik faol m o d d a l a r b o ‘lib, m illig r a m m -
n in g m i n g d a n b ir u lu s h id a n o s h m a y d i g a n j u d a k ic h ik k o n s e n tr a -
tsiyasi h a m t a ’sir e ta d i, s h u bilan birga, u la r n in g t a ’sir k o ’rsatish, 
o ‘sish va j i s m o n i y riv o jlanish, m o d d a l a r a l m a s h in u v i, jin s iy rivoj- 
la n ish , s h u j u m l a d a n , ik k ila m c h i jin siy b elg ila rn in g rivojlanishi 
kabi ja r a y o n l a r n i belgilab b erad i.
Q a lq o n s i m o n b e z — ichki s e k r e tsiy a n in g b i r m u n c h a k a tta bezi 
boNib, u b o ‘y in s o h a s id a , k e k ir d a k n in g o ld t o m o n i d a h iq ild o q d a n
b i r o z p a s t d a j o y l a s h g a n . Q a l q o n s i m o n b e z t o q o r g a n b o ‘lib, 
b o ‘y i n c h a b ila n b irik k a n ikki p a lla d a n iborat.
285

---