Ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a s. Isxakov, V. Topildiyev

action commodity contaria  (qarama-qarshi yuzaga kelishi mumkin
bo‘lgan va bo‘lmagan to‘qnashuv da’vosi) deb atalgan.
Omonat saqlash shartnomasiga muvofiq bir shaxs (saqlovchi,
depozitariy) boshqa bir shaxs (yuk topshiruvchi, deponent) dan
yakka tartibda yuk qabul qilib olguniga qadar bu yukni beg‘araz
saqlab berish majburiyatini oladi va saqlash muddati tugagach,
yukni yuk topshirgan shaxsga bus-butun holda qaytaradi.
Bu shartnomaning xususiyatlari quyidagicha:
Birinchidan, bu aniq shartnoma bo‘lib, yuk topshirilgan
zahotiyoq majburiyatlar  yuzaga keladi.
Ikkinchidan, shartnoma  predmeti yakka tartibda  belgilangan
ashyo bo‘lib, saqlash muddati tugagach mazkur ashyo o‘z egasi
(deponent)ga  qaytarilishi shart.
Uchinchidan, omonat saqlash shartnomasi beg‘araz  shartnoma
bo‘lib, yukni saqlovchi o‘ziga topshirilgan ashyoni xuddi haqiqiy
egasidek avaylab saqlashi lozim. Agar mabodo ehtiyotsizlik oqibatida
yuk saqlovchi  ashyoga qo‘pollik bilan shikast yetkazsa, unga javobgar
hisoblangan. Huquqshunos Gayning e’tirof etishicha, yuk saqlovchi
(depozitariy) qanday odam bilan shartnoma tuzayotganini yani,
halol, vijdonli insonmi yoki nopok firibgar buni yaxshi tushunishi
zarur.
Bu qoida quyidagi ikki holatda  istisno qilinishi mumkin:
1) yuk saqlovchining  o‘zi yukni saqlash uchun  yordamga
muhtoj bo‘lsa (ashyoga shikast yetsa, yo‘qolsa buning uchun
javobgar sanalgan);
2) ashyo oldi-sotdisi favqulodda holatlarda (masalan, yong‘in
paytida) o‘tkazilsa.
Oxirgi holat bo‘yicha yuk saqlovchining mas’uliyati yanada
ortib, u ashyoga yetkazilgan shikast uchun yuk topshiruvchi oldida
ikki barobar javobgar sanalgan. Ulpian  aytganidek, bunday holatda
yuk topshiruvchi o‘ziga depozitariy tanlash imkoniyatiga ega
bo‘lmasdan, tavakkal qilishdan o‘zga chorasi qolmagan.
To‘rtinchidan, mazkur shartnomaga muvofiq ashyoni ma’lum
muddatga yoki zarurat tug‘ilsa olinguniga qadar topshirilishi

---

149
mumkin bo‘lgan. Nihoyat, ssuda shartnomasi kabi omonat saqlash
shartnomasida ham himoyadagi yukni to‘g‘ridan-to‘g‘ri yuk
topshiruvchi action directa da’vosiga ko‘ra qaytarish talabi qo‘yiladi.
Agar yuk topshiruvchi topshirayotgan ashyosini shikastlan-
ganligini o‘zi bilmagan holda yuk qabul qiluvchiga topshirib unga
zarar yetkazsa, bunday holatda yuk qabul qiluvchiga nisbatan
yetkazilgan ziyonni qoplash uchun action depositi contraria da’vo
qilish huquqi berilgan.