Ichki a'zolar to'qrisida umumiy tushuncha. Xazm a'zolarining taraqqiyoti

119- . Me’da va o‘n ikki barmoq ichak.
1–oesophagus (pars abdominalis); 2–pars cardiaca; 3–curvatura ventriculi minor; 4–me’dani o‘ragan qorin pardaning kichik charviga o‘tish joyi; 5–incisura angularis; 6–pylorus; 7–pars superior duodeni; 8–tunica muscularis duodeni; 9–pars descendens duodeni; 10–antrum pyloricum; 11–pars pylorica; 12–tunica muscularis ventriculi; 13–me’dani o‘ragan qorin pardaning katta charviga o‘tish joyi; 14–curvatura ventriculi major; 15–corpus ventriculi; 16–fundus ventricularis; 17–incisura cardiaca ventriculi.

120- . Me’da va o‘n ikki barmoq ichak.
1–oesophagus (pars abdominalis); 2–pars cardiaca; 3–curvatura ventriculi minor; 4–me’dani o‘ragan qorin pardaning kichik charviga o‘tish joyi; 5–incisura angularis; 6–pylorus; 7–pars superior duodeni; 8–tunica muscularis duodeni; 9–pars descendens duodeni; 10–antrum pyloricum; 11–pars pylorica; 12–tunica muscularis ventriculi; 13–me’dani o‘ragan qorin pardaning katta charviga o‘tish joyi; 14–curvatura ventriculi major; 15–corpus ventriculi; 16–fundus ventricularis; 17–incisura cardiaca ventriculi.

Me’da bezlari joylashishiga qarab quyidagi uch turga bo‘linadi va birgalikda me’da shirasini ishlab chiqaradi: 1) kardial bezlar – glandulae cardiacae, 2) me’daning xususiy bezlari – glandulae gastricae propriae, ular me’daning tubi va tanasida juda ko‘p miqdorda bosh hujayralar – pepsinogen fermenti, qoplovchi hujayralar esa xlorid kislotasi ishlab chiqaradi, 3) pilorik bezlar – glandulae pyloricae, asosan, shilliq modda ishlab chiqaradi. Bundan tashqari, shilliq pardada tarqoq joylashgan limfatik follikulalar – folliculi lymphatici gastrici uchraydi.
Me’daning chiqish qismida shilliq parda halqasimon burma hosil qiladi, u o‘ziga xos qopqoq (klapan) – valvula pylorica deyiladi va kislotali muhitga ega bo‘lgan me’dani, ishqoriy muhitli o‘n ikki barmoq ichakdan ajratib turish vazifasini bajaradi. Shilliq osti qavati biriktiruvchi to‘qimadan tuzilgan bo‘lib, shilliq pardani muskul parda bilan bog‘laydi, uning tarkibida bir qancha qon tomir, nerv tolalari o‘tadi va ular chigallar hosil qiladi.
Tunica muscularis (133- lar) – muskul pardasi ancha baquvvat bo‘lib, uch yo‘nalishda joylashgan. Uning tashqi qismi uzunasiga – stratum longitudinale yo‘nalgan, o‘rta qavati halqasimon – stratum circulare joylashgan, ichki qismidagi muskul tolalari esa qiyshiq – stratum obliquae yo‘nalgan. Uzunasiga yo‘nalgan muskul tolalari, odatda, kichik va katta egrilikda yaxshi rivojlangan bo‘ladi. Halqasimon yo‘nalgan muskul tolalari esa me’daning hamma qismlarida yaxshi takomil etgan bo‘lib, chiqish (pilorik) joyida zichlashadi va qisuvchi (sfinkter) muskul – m. sphincter pylori ga aylanadi. Qiyshiq yo‘nalgan muskul tolalari me’daning tanasi va tubida yaxshi takomil etgan. Qiyshiq yo‘nalgan muskul qisqarganda suyuq ovqatlar kichik egrilik orqali me’dadan o‘n ikki barmoq ichakka o‘tadi. Me’da muskul qavati, kirish qismidan chiqish qismi tomon to‘lqinlanib qisqaradi. Tunica serosa – seroz parda (qorin pardaga qaralsin) ichki a’zolarni o‘raydigan qism bo‘lib, me’dani hamma tomondan o‘rab turadi. Seroz pardani me’daning muskul pardasiga seroz parda osti qavati qo‘shib turadi.
Me’da past bo‘ylilarda hayvon shoxiga o‘xshash shaklda bo‘lsa, o‘rta bo‘ylilarda baliq ovlashda ishlatiladigan ilmoqqa o‘xshash bo‘ladi. Baland bo‘ylilarda esa ayollar paypog‘iga o‘xshab ketadi.