Ibtidoiy jamiyat tarixi

TESHIKTOSH ODAMI - Teshiktosh g’oridan topilgan neandertallar vakilining suyak qoldig’i. A.P.Okladnikov o“rgangan (1938-1939-yillar). Ko’pgina tadqiqotchilar fikricha, Teshiktosh odami suyak qoldiqlari 8-9 yoshdagi bolaniki bo’lgan. Bola dafn qilingan joy atrofida tog“ echkisining bir necha juft shoxi yotgan. Marhumni qabrga turli buyumlar bilan ko“mish, dastlabki diniy tasavvuralarning paydo bo“la boshlaganligidan dalolat beradi. Teshiktosh odami kalla suyagining hajmi katta (1490 sm kub), uning qopqog“i pitekantrop yoki sinantropnikiga nisbatan balandroq. Biroq hozirgi bolalarnikidan pastroq. M. M. Gerasimov kalla suyagi asosida Teshiktosh odamining yuz tuzulishini tiklagan (1949-yillar). 1973-yilda antropolog V. P. Alekseyev Teshiktosh odamini to“la o“rganib, skelet qiz bolaga tegishli bo“lib, u inson evolyutsiyasining neandertal fazasiga mansub ekanligi va Yevropa yoki Old Osiyo guruhiga kirishini bildirgan.
TOTEMIZM (Shimoliy Аmеrikа indеyslаrining оjibvе qаbilаsi tilidаgi «оtоtеm» - «uning urug`i» so`zidаn) - ibtidоiy diniy e`tiqоdlаrning ilk shаkllаridаn biri. U kishilаrning mа`lum guruhi bilan hаyvоn vа o`simliklаrning muаyyan turlаri (bа`zаn tаbiаt hоdisаlаri, jоnsiz
nаrsаlаr) o`rtаsidа g`аyritаbiiy аlоqа, qоn-qаrindоshlik bоr dеgаn e`tiqоdgа аsоslаnаdi. Hаyvоnlаr, o`simliklаr, jоnsiz prеdmеtlаr tоtеm hisоblаngаn. Tоtеmlаr (ko`pinchа hаyvоnlаr) оv qilinmаgаn, o`ldirilmаgаn, go`shti yеyilmаgаn, ulаr go`yo kishilаrning qudrаtli himоyachisi hisоblаngаn. Qаbilа, urug` hаr bir а`zоsining hаyoti vа fаrоvоnligi tоtеmgа bоg`liq dеb qаrаlgаn. Ulаr o`z tоtеmini qаrindоshi, аkаsi, оtаsi, do`sti dеb hisоblаgаn. Hаr bir qаbilа, urug` o`z tоtеmining nоmi bilan аtаlgаn. Tоtеmistik e`tiqоd vа mаrоsimlаr muаyyan ko`rinishdа ko`p xаlqlаrdа, аyniqsа, Аvstrаliyadаgi qаbilаlаrdа sаqlаnib qоlgаn.
URUG’(eski o’zbekcha) – kishilarning eng qadimgi birligi bo’lib, qarindosh avlod bir necha ota-onadan tarqalgan avlod, kishilik jamiyatining ibtidoiy gala davridan keyingi bosqichi. Urug’chilik qon-qardoshlikka asoslangan bo’lib, har bir urug’ odamlari bir-birlari bilan xo’jalik va iqtisodiy jihatdan o’zaro bog’liq bo’ladi. Ona urug’i(materinskiy rod)-ona tomonidan qon-qarindoshlik rishtalari bilan bog’langan qondosh qarindosh-urug’lar ittifoqi. G’arbiy Ovrupo adabiyotida ota urug’i atamasining sinonimi “klan”dir-shotlandiyaliklar ota urug’i tashkilotini ana shunday deb ataganlar.