I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

11.2. Imorat va inshootlarning issiqlik izolyatsiyasi
Issiq va energiya tejamkor konstruksiyalami olish muammosiga 
oxirgi yillarda bizning mamlakatimizda katta e ’tibor qaratilmoqda. 
Ular, birinchidan, mustahkam, qattiq b o ‘lishi, yuklamalami qabul 
qilishi, y a ’ni k o ‘tarib turish mexanizm lari b o ‘lishi, ikkinchidan, 
ichki fazosini y om g‘ir, issiqlik, sovuqlikdan va atm osferaning 
boshqa ta ’sirlaridan him oya qilishi kerak, y a ’ni past harorat
172

---

o ‘tkazuvchanlikka ega b o lib , suvga va sovuqqa chidamli bo‘lishi 
kerak.
Tabiatda bu ikkala talablarga birday javob beradigan material 
mavjud emas. Q attiq konstruksiyalar uchun ideal m aterial, bu- 
metall, beton yoki g'ishtdir. Issiqlik bilan o ‘rashga faqat samarali 
issiqlik o ‘rash, bu paxta hisoblanadi. Shuning uchun, to ‘suvchi 
konstruksiya mustahkam va issiq bo‘lishida kamida ikkita material 
aralashmasi yoki kompozitsiyasini q o ‘llaydilar - konstruksion va 
issiqlik izolyatsiyasi materiallarini.
Kompozitsion to‘suvchi konstruksiya o ‘z navbatida bir-biridan 
farq qiladigan quyidagi tizim va konstruksiyalar k o ‘rinishida 
keltirilishi mumkin:
1. Karkas oralari sam arali isitgich bilan to ‘ldirilgan qattiq 
karkas;
2. Qattiq to ‘suvchi konstruksiya (masalan, g ‘ishtli yoki betonli 
devor), qaysiki binoning ichki tomonidan isitilgan, yoki ichki isitgich 
deb nomlanadigan konstruksiya;
3. Orasida samarali isitgich joylashgan ikkita qattiq plastinkalar, 
masalan, quduqsimon terilgan g ‘isht, ustma-ust terilgan temirbeton 
panellari va h.k;
4. Tashqi to m o n id a isitg ic h b o ‘lgan y u p q a t o ‘suvchi 
konstruksiya (devor), tashqi isitgich deb nomlanadigan konstruksiya.
Tashqi issiqlik izolyatsiyasi uchun q o ‘llanadigan issiqlik 
izolyatsiya tizimlari quyidagilarga bo‘linadi:
- yupqa suvoq va yopuvchi qatlamli;
- qalin suvoqli (30 mm gacha);
- «quruq issiqlik izolyatsiya»li («otnos»da isitish tizimi;)
- m onolit issiqlik izolyatsiyasi penopoliuretan bilan isitish, 
«termoshil-иу» yopg‘ichi;
- hajm iy m assasi 400 kg/m 3 dan kam b o ‘lgan yacheykali 
betondan.
173

---

U yoki bu tizim ni q o ‘llash m odernizatsiya qilinayotgan 
binoning konstruktiv xususiyatlari va texnik iqtisodiy hisob- 
kitoblar bilan aniqlanadi. Bu hisob-kitoblar keltirilgan xarajatlarga 
asoslangan bo‘lishi kerak, chunki tashqi devorning 1 m2 ni isitib 
o ‘rash narxi 15 dan 50 AQSh dollari orasida o ‘zgaradi, bu narx 
to ‘ldirilayotgan deraza bloklarini va sham ollatish ham da isitish 
tizimini modernizatsiyalashni hisobga olmagandagi narx. Shunga 
qaramasdan mavjud turar jo y fondini ishlatishda energiya tejash 
potensiali juda katta va 50% ni tashkil etadi.
Bu ko nstru k siy alarn in g har biri o ‘zining afzallik lari va 
yetishmovchiliklariga ega b o iib , uni tanlash mahalliy sharoitlaming 
ko‘p omillariga bogiiqdir.