I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

Energetik audit obyektlari quyidagilardir:
1. B ug‘ tizim lari; 2. Siqilgan havo tizim i; 3. Suv ta ’minoti;
4. Qozon qurilm alari; 5. Pechlar; 6. Boyler (m arkazlashtirilgan 
isitish sistemasida: suv isitiladigan qurilma) va issiqlik almashgichi;
7. Havoning kondensatsiyasi tizimlari, isitish va shamollatish; 8. 
Yoritish; 9. Elektr uskunalari; 10. Binolar.
E nergetik k o ‘zdan kechirish ja ray o n i o ‘z ichiga quyidagi 
bosqichlami olishi kerak:
1) texnik dastumi ishlab chiqish;
2) texnik d astur do irasid a energetik k o ‘zdan kechirishni 
o ‘tkazish;
3) ko‘zdan kechirish natijalariga ishlov berish va tahlili;
4) issiqlik energetika resurslarini tejash b o ‘yicha tadbirlarni 
ishlab chiqish;
5) energetik pasportni qurish.
Energetik k o ‘zdan kechirishni o'tk azg an d a turli sharoit va 
omillami hisobga olish kerak:
• korxonaning qaysi sohaga tegishli ekanligi;
• korxonaning funksional xususiyatlari (energiya resurs 
is te ’m o lch isim i yo k i e n e rg iy an in g ayrim tu rla rin i ish lab
chiqaruvchimi);
• faqat o‘z ehtiyojlari uchun energiya resurslaridan foydalanish 
uchunmi yoki boshqa iste’molchilarga issiqlik va elektr energiyani 
uzatish bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatilayotganligi uchunmi;
• korxonaning investitsion q o ‘yilm alari, y a ’ni tashkiliy- 
iqtisodiy va rejim ishlatish tadbirlarini o ‘tkazish hisobiga energetik 
resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish muammolarini 
yechish qobiliyati.
154

---

Energiya audit odatda quyidagi turli litsenziyalangan tashki- 
lotlarni jalb qilib bajariladi: auditorli, loyiha, tadqiqot va h.k. Lekin 
energiya auditlarini o ‘tkazish tajribasi shuni ko ‘rsatadiki, yuqori 
natijalarga k o ‘rsatilgan vazifalarni yakka tashkilot bajaruvchi 
(ijro etuvchi) kerakli m utaxassislarni jalb qilgan holda va ushbu 
korxonaning q iziq qan m utax assislari ishtirokida m ajm uaviy 
y ech ilg an d a e ris h iia d i. E n erg iy a au d it g u ru h in in g tark ib i 
tekshirilayotgan obyektning xarakteriga bogMiq b o ‘lib, elektr 
ta’minoti, issiqlik ta’minoti, gaz ta’minoti, suv ta ’minoti, kompressor 
va sovitgich uskunalari, metrologiya, nazorat-o‘lchov asboblari va 
avtomatika (NO‘A va A) b o ‘yicha mutaxassislarni o ‘z ichiga olishi 
kerak. Energiya auditining ishonarli, sifatli b o ‘lishining sharti, 
asboblar narxining kerakli dasturiy ta ’minoti bilan mavjudligidadir.
Energetik k o ‘zdan kechiruv tugagandan s o ‘ng quyidagilar 
rasmiylashtiriladi: o ‘tkazilgan k o ‘zdan kechiruv hisoboti, yoqilg‘i- 
energetika balansi, korxonaning energetika pasporti va takliflar.
Energetik k o ‘zdan kechiruv o ‘tkazish to ‘g ‘risidagi texnik 
hisobot o ‘z ichiga quyidagi tavsiflami oladi:
• korxonaning qisqacha tavsifi va korxona bilan asosiy ishlab 
chiqarish orasidagi tuzilmaviy o ‘zaro bog‘lanish;
• energiya resurslarining turlari bo‘yicha va chiqarilayotgan 
mahsulotlarning asosiy turlari b o ‘yicha solishtirma elektr energiya 
iste’molining dinamikasi va ulami energiya samarador korxonalar — 
analoglarning mos tavsiflari bilan taqqoslash;
• texnologik agregatlar va mexanizmlaming haqiqiy ish vaqti, 
o ‘rnatilgan quvvatlami va ulami yuklanish koeffisiyentlarini hisobga 
olib foydalanishni baholash;
• energiya tashuvchilarning kelib tushishi m anbalari va 
iste’molini baholash bilan ulami taqsimlash tuzilmasini va iste’molini 
hisobga olish;
• korxona b o ‘yicha energiya tashuvchilarning barcha turlari 
sarfini taqsimlash, ya’ni texnologiya bo‘yicha, yordamchi xizmatlar
155

---

(m asalan, suv aylanuvchi sikllari va tozalash inshootlarida, 
kompressor va sovutgich uskunalarida, agar ular asosiy texnologik 
jarayonga kirmasa) bo ‘yicha, ta ’minlash-mexanik, qurilish, m a’mu- 
riy xizmat ko‘rsatish xizmatlari bo‘yicha va h.k.;
• 
taqsim lash tarm oqlari va tizim lardan energiya tashuvchi- 
laming normativ va haqiqiy y o ‘qotishlari.
Y O ER dan foydalanish sam aradorligini oshirish b o ‘yicha 
takliflarni ishlab chiqayotganda, energiya tejam lash tadbirlarini 
o ‘tkazish q o ‘shimcha xarajatlar bilan b og‘liqligini hisobga olish 
zarur. Shuning uchun energiya tejam lash tadbirining iqtisodiy 
samarasi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: