I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

2.1.- ja d va l
Yoqilg‘i
turi
Shartli
y °q iig ‘i
Antratsit
ko ‘mir
Quruq
o ‘tinlar
Neft
Propan
gaz
Vodorod
Shartli 
energiya 
sig'im i 
106 J/kg
29,3
33,5
10,5
41,9
46.1
120,6
Kkal/kg
7000
8000
2500
10000
11000
28800
MDH davlatlaridaoMchov birligi sifatida 1 tonna shartli yoqilg‘i 
(t.sh.yo.) qabul qilingan. Chet elda m a’nosi va funksional qo‘llanishi 
bo‘yicha xuddi shunga o ‘xshash o ic h o v birligi - It neft ekvivalenti 
(t.n.e.) qoilaniladi, 1 t.n.e.=41,86 1 06 J.
2 . 1 jadvaldan ko‘rinib turibdiki, neft va gaz yuqori energiya 
sig‘imiga ega. Asosan shu holat XIX - XX asrlaming oxirida ular 
iste’molini tez oshirdi. Lekin neft va gaz faqat energetika sanoatida 
emas, balki bular kimyo sanoatida xomashyo va transport uchun 
y oqilg‘i sifatida ishlatiladi. Hozirda bizning m amlakatim izda va 
chet ellarda vodorod o'zgartirishni tejamli sanoat usullarini topish 
b o ‘yicha ilmiy tajribaviy izlanishlar olib borilm oqda. Vodorod 
zaxirasi bitmas-tuganmas bo‘lib, yana u planetaning hech qanday 
hududi bilan b o g ‘liq emas. Vodorodda b u g ‘langan k o ‘rinishida 
suv m o lek ulalari (H 20 ) m avjud. U yoqilganda atrof-m uhitni 
ifloslamaydigan suv hosil bo‘ladi.
Hozirda vodorod, asosan, tabiiy gazdan olinadi, yaqin kelajakda 
uni k o ‘m irni gazlantirish y o ‘li bilan olish mumkin b o ia d i. Suvni 
elektroliz jarayo ni vodorodni sanoat y o ‘li bilan olish istiqboli 
y o ‘nalish sifatida qaralm oqda. Bu usul katta afzalliklarga ega, 
chunki u artof-m uhitni kislorod bilan to ‘yintirishga olib keladi. 
Vodorod yoqilg‘isining keng k o ‘lamda qo‘llanilishi uchta dolzarb 
muammolami yechishi mumkin:
• Organik va yadro yoqilg‘ini iste’mol qilishni kamaytiradi;
• Energiyaga ortib borayotgan talabni qoniqtiradi;
• Atrof-muhit ifloslanishini pasaytiradi.
12

---