I – bosqich: gaplarning 2 turga bo`lib o`rganish (dixotomik klassifikatsiya);
II – bosqich: gaplarni 3 turga bo`lib o`rganish (Tuxotomik klassifikasiya)
I – bosqich dixotomik klassifikatsiya XVIII asrning boshlarida vujudga keladi. Bu – erta tasviriy grammatika davrining oxirlariga to`g`ri keladi.
Umuman ingliz tili grammatikasining paydo bo`lish sanasi XVI asrning oxirlariga kelib taqaladi.
Chunki ilk ingliz tili grammatikasi o`rta asrlar antik va lotin grammatikasi namoyondalari gap haqida ta`limot yaratmaganlar, faqatgina mantiq ta`siri ostida tugallangan fikr ifodasi degan tushunchagina bo`lgan. Bullakaja tomonidan yaratilgan (1585) eng birinchi ingliz – tili grammatikasida holi sintaksis va pnktuatsiya bo`linmasi ham bo`lmagan. XVII asrning ikkinchi yarmiga kelibgina K. Kuner grammatikasida biz yangi tushunchaga duch kelamiz. Bu oddiy va qo`shma gaplardir. XVIII asrning ikkinchi yarmida grammatika sohasidagi yetakchi mutaxassis Loux o`zining birinchi marta 1762 yilda nashrdan chiqqan grammatikasida gapning umumiy login ifodasi bilan bir qatorda uning grammatik ma`nosini ham keltirdi:
Gap – bu so`zlar guruhi (Assemplage) bo`lib, bu so`zlar tugallangan fikr (Complete) ni ifodalsh uchun mos shakl (Proper) ga ega va mos tartibda joylashgan. 1795 yilda esa Loux izdoshi amerikalik grammatist A. Murriy Louxning ta`rifini ixchamlashtirib, undagi grammatik belgilarni qisqartirdi. L. Murriy gapga shunday ta`rif beradi: “gap – bu tugallangan fikrni ifodalovchi so`zlar guruhi” va bu an`anaviy bo`lib qoladi. XVIII asrning boshlarida shunday qilib, gap ikkinchi yarmiga kelib, esa qo`shma gapga grammatik ta`rif keltiriladi.
Bu I – bosqich dixotomik klassifikatsiya davri edi. Ilk tur demak oddiy va qo`shma gap. XIX asrning o`rtalariga kelib dixotomik klassifikatsiya o`z o`rnini trixolomik klassifikatsiyaga bo`shatib berdi. Bu davrga kelib “clouse” atamasi atamaga grammatikaga kirib keldi. Bu gapda “leading clouse” (bosh gap ) ajralib chiqdi va natijada qo`shma qism o`z navbatida bog`langan hamda ergashgan turlarga bo`lindi.
Mana, trixotomik yani uch turdan iborat klassifikatsiya: oddiy gap, bog`langan qo`shma gap va ergashgan qo`shma gap.
“Clouse” atamasini grammatikaga ingliz tilshunosi Bullienz kiritgan bo`lsa, gapning bosh va yordamchi turlariga bo`linishini grammatika sohasi mutaxassislari Allen va Korneul XIX asrning 30 40 yillarida nashr etilgan darslikda keltirib o`tadilar. Faqatgina ular “bog`langan” degan atama o`rniga “mustaqil” degan atamani ishlatilgan.
Shunday qilib ingliz tili grammatikasidagi bu uch tur zamonaviy ingliz tilida ham saqlanib, faoliyat yuritmoqda.