I силлабус

Мавзулар	Маъруза			Амалий
Муста-қил таълим
1-Семестр
1	Социологиянинг фан сифатида вужудга келиши Социология структураси							2			2			2
2	Социология фанлар тизимида										2			2
3	Шахс социал муносабатлар маҳсули сифатида. Социализация жараёнлари							2			4			4
4	Социал статус ва роллар. Социал ҳаракат ва социал ўзаро-таъсир							2			2			2
5	Девиант ҳулқ-атвор социологияси							2			4			2
6	Социал гуруҳлар ва социал институтлар							2			2			2
7	Жамият социал структураси ва стратификацион жараёнлар							2			2			2
8	Ижтимоий ўзгаришлар ва ижтимоий тараққиёт							2			2			2
9	Эмпирик социологик тадқиқот ва унинг методлари							2			2			2
	Жами:							16			22			20
1-маъруза. Антик даврнинг қомусий олимлари ва Шарқ мутафаккирларининг ижтимоий-фалсафий таълимотлари (Платон, Аристотел, Форобий, Ибн Ҳалдун ва бошқалар) замонавий социологиянинг муҳим назарий манбалари сифатида. Социология фанининг вужудга келишида ижтимоий-иқтисодий, ғоявий-назарий шарт-шароитлар.XIX аср бошларида капитализмни шаклланиши ва Ғарб жамиятшунослигида ривожланиш ғоясининг янги концепцияси. Шарқ халқларига оид адабиётларда социал жараёнларни ёритилиши. Халқ оғзаки ижодида ижтимоий тенглик ғоялари. О.Конт – позитив социология асосчиси, уни социологиянинг мустақил фан сифатида яратишдаги дастлабки режалари. Ғарб социологияси классиклари:М.Вебер, Э.Дюргейм, Г.Спенсер, В.Парето ва бошқа мутафаккирларнинг ишларида социологиянинг объекти ва предмети муаммоси таҳлили. Социологиянинг объекти ва предмети муаммосини ечиш йўлидаги турли йўналишларидаги ғоявий-назарий изланишлар. Социологиянинг объекти ва предметини таърифлашдаги энг янги тенденциялар. Социологиянинг объекти ва предмети муаммосини комплекс тарзда ечишга уринишлар.ХХ асрнинг биринчи чорагидаги ғоявий-назарий ва ижтимоий сиёсий реформизм, социологияда гуманистик тенденцияларнинг кучайиши. 2-маъруза. Социологияни мустақил фан сифатида шаклланишига бошқа фанларнинг таъсири. Социология ва фалсафа. Қадимги Хитой, Ҳиндистон, Юнонистон ва Марказий Осиё мутафаккирлари фалсафий таълимотида жамият ва унинг муаммолари ҳақидаги қарашлар. Социологик муаммоларни таҳлил этишда фалсафа фани қонун ва категорияларининг аҳамияти. Фалсафий назарияларнинг такомиллаштиришда аниқ социологик тадқиқотларнинг ўрни. Социология ва табиий фанлар. «Бир омил позитивистик-натуралистик мактаблар» назарияларининг социология ривожига таъсири. 3-маъруза. Шахс тушунчаси. Шахс тушунчасини турли фанлардаги талқини. Шахс, инсон, индивид тушунчалари. Шахс шаклланишига таъсир этувчи асосий омиллар. Шахс тўғрисидаги асосий социологик назариялар. Шахс ижтимоий муносабатларнинг маҳсули сифатида. Шахснинг анъанвий ва замонавий турлари. Шахс тўғрисидаги ролли назария. «Бошқалар томонидан умумлашган», «Бошқалар учун аҳамиятли» назариялар. Инсон биологик ва социал мавжудот. Биологик ва маданий эволюция тўғрисидаги тушунча. Социал изоляция ва социал интеграция. Ўз-ўзини баҳолаш ва «Мен» таълимотини шаклланиши.Социализация тушунчаси. Социализация кишиларга ижтимоий-маданий меъёрларни сингдириш ва социал ролларни ўзлаштириш механизми сифатида. Социализацияда универсаллик ва ўзига хослик. Социализация механизм ва жараён сифатида. Социализация жараёни: босқич ва даврлари. Бирламчи ва иккиламчи социализация. Социализация агентлари ва институтлари. Социализация ва шахснинг шаклланиши. Социал «Мен»ни пайдо бўлиши. Ч.Кулининг «Кўзгудаги Мен» назарияси. «Мен» жараён сифатида. Социализациянинг таркибий қисмлари. Тарбия, улғайиш, мажбурлаш, ўргатиш. Десоциализация ва ресоциализация. 4-маъруза. Социал статус тўғрисида тушунча. Кишининг статуси мазмуни, моҳияти ва уни ижтимоий ҳаётда тутган ўрни. Асосий ва асосий бўлмаган (лаҳзали) статуслар. Статусларни турларга ажратиш. Социал ва шахсий статуслар ўртасидаги фарқлар. Белгиланадиган ва эришиладиган статуслар. Туғма статус. Аралаш статус. Инсоннинг статусли қиёфаси: барча статуслар мажмуи. Статусли гуруҳлар, социал категориялар. Статусларни мос келмаслиги. Статуслар иерахияси. Социал меъёрлар ва социал роллар. 5-маъруза. Девиант хулқ-атвор (оғма хулқ-атвор) тушунчаси. Социал меъёрва аномия девиант хулқ-атворназариясининг марказий тушунчаси сифатида. Социологияда девиант хулқ-атвормуаммосини ўрганиш. Девиант хулқ-атвор тўғрисидаги назариялар. Девиант хулқ-атворбелгилари, уларнинг структураси. Девиант хулқ-атвортурлари: қонунни бузиш, ўз-ўзини ўлдириш, гиёҳвандлик, алкоголизм ва бошқалар. 6-маъруза. Социал гуруҳ тушунчаси, унинг асосий белгилари. Социал гуруҳ турлари: синфлар, миллатлар, демографик бирлашмалар, жамоалар ва бошқалар. Ася (элита) гуруҳлар тушунчаси.Социологияда социал гуруҳларга ажратиш мезонларининг хилма-ҳиллиги: шаклланиш усулига кўра, фаолият соҳасига кўра, ўзаро таъсир турига кўра ва бошқалар. Ғарб социологиясида кичик гуруҳлар назарияси: социометрия, гуруҳ ўзгарувчанлиги, психотерапевтик ва бошқалар социал гуруҳларнинг шаклланиши, ишлаши ва тараққий этиши қонунларини тушунтирувчи назариялар сифатида. Квазигуруҳлар. Социологияда социал институт тушунчаси. Социал институт белгилари. Социал институтнинг асосий вазифалари. Социал институт турлари: оила, сиёсат, дин,иқтисод, таълим, ҳуқуқ ва бошқалар. Жамият ҳаётида социал институтларнинг ўрни. Оила ва никоҳ. Иқтисодий институтлар. Уларнинг кўринишлари ва вазифалари. Яширин ва норасмий иқтисодиёт. Ўзбекистонда ҳуқуқий онгнинг ўзига хослиги. Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларини шакллантириш ва ривожлантириш. 7-маъруза. Социал стратификация ва стратификацион жараёнлар. Со циал структура тушунчаси, Социал мобиллик ва унинг турлари, Замонавий Ўзбекистонда социал стратификация, горизонтал ва вертикал социал мобиллик, индивидуал ва гуруҳий мобиллик, Социал муносабатлар тушунчаси, структураси, моҳияти. Социал муносабат турлари: ҳамфикрлик, кооперация, конфликтлар, кураш, бегоналашув, бефарқлик, кризис, камситиш, нотенглик. Социал муносабатлар тизимидаги плюрализм. Ҳамфикрлик, барқарорлик ва кооперация - социал тизимларнинг муваффақиятли ишлашининг омиллари сифатида. Э.Дюркгейм концепциясида ҳамфикрлик тушунчаси. Кооперация ижтимоийликнинг асосий белгиси сифатида. Позитивизм социологиясида барқарорлик ва инқирозмуаммоси. Барқарорликни структуравий-функционал асослаш. 8-маъруза. Социал ҳаракат тушунчаси ва моҳияти. Социал ҳаракат белгилари. Социал ҳаракат структураси. М.Вебернинг социал ҳаракат тўғрисидаги қарашлари. Социал ҳаракат турлари: мақсадли-рационал (оқилона), мақсадли-қадриятли, анъанавий ва аффектив. Т.Парсонснинг социал ҳаракат тўғрисидаги назарияси. Социал ҳаракатни амалга ошириш механизмлари. Социал ўзаро ҳаракат тушунчаси ва моҳияти. Социал ўзаро ҳаракат структураси. Социал ўзаро ҳаракат турлари. 9-маъруза. Эмпирик социологик тадқиқот ва унинг асосий босқичлари, Социологик тадқиқот дастури ва унинг тузилиши, Социологик маълумотларни йиғиш усуллари, Социологик тадқиқот натижаларини амалиётга тадбиқ этиш усул ва шакллари, Сўров методи ва унинг турлари, Кузатиш методи ва унинг моҳияти, Ҳужжатларни ўрганиш методи, Социологияда триангуляция усули