|
Yo‘l qoplamalarining yeyilishini prognoz qilish. G‗ildirak qoplama yuzasida aylanishi natijasida, vertikal dinamik kuchlar materialning buzilishi va ezilishiga, aloxida zarralarni chiqarib tashlashga, shuningdek, materialni kesuvchi va suruvchi tangensial kuchlar ta‘sir etadi. Yo‗lning qatnov qismida qoplamalarning yeyilishi bir xil emas. Qoplamaninig sirti mustaxkamligi va uning yeyilishiga qarshiligi uchastkalarda bir xil emas, chunki qoplama eng zaif joylarda yanada jadalroq bo‗ladi.
Ekspluatatsiya davrida qoplamaning dastlabki tekislik darajasi eyilishi jadalligi uchun muhimdir. Notekis qoplamada g‗ildiraklar zarba va sirpanish bilan siljiydi, bu ularning halokatli ta‘sirini kuchaytiradi. Bu holat yo‗l qoplamalarining yaxshiligi qoplamaning eyilish jadalligi ta‘siri bilan chambarchas bog‗liq.
Bir xil bo‗lmagan eyilishi maydoni yo‗l kengligi bo‗ylab g‗ildiraklarning o‗tishning notekis taqsimlanishi tufayli sodir bo‗ladi. SHuni yodda tutish kerakki, yuzadagi g‗ildiraklar izlarining maksimal soni eng katta eyilishi joyiga mutlaqo to‗g‗ri kelmaydi, chunki har xil turdagi avtomobillar umumiy oqimda asosan kesimning ma‘lum joylarida harakatlanadi.
Eyilish jadalligi ma‘lum darajada harakat tezligiga bog‗liq, chunki tezlikni oshirish harakatning dinamik ta‘sirini oshiradi, ayniqsa notekis yuzalarda. Ko‗tarilish va tushishlardan o‗tish vaqtida g‗ildirak ta‘sirlarining intensivligi va ularning sirpanuvchanligi ortadi.
4.1-rasm Ilashish koeffitsientining asfaltbeton qoplamasi g‗adir–budurligi va o‗tgan avtomobillar soniga ( =80 km/soat) bog‗liqligi
4.2-rasm Ekspluatatsiya jarayonida nam asfaltbeton qoplamasining g‗adir– budurligi va ilashish sifatlarining o‗zgarishi. (" kuni" xizmat muddati, yil)
4.3-rasm.Qoplamaning ilashish va makro g‗adir–budurlik koeffitsientining _ o‗tgan avtomobillar soniga bog‗liqligi ( ). O‗lchami 10–20 mm bo‗lgan maydalangan chaqiqtosh sirtiga ishlov berish.
4.4-rasm. Nam qoplamalardagi YTH sonining g‗adir – budur qatlamlarning xizmat muddatiga bog‗liqligi.
Yo‗l harakat jadalligining o‗sishiga va qoplamaning xizmat qilish muddatiga qarab, yo‗llardagi nisbiy avariyalarni prognoz qilish mumkin (4.6-rasm)
Qoplamalarning ilashish sifati bo‗yicha xizmat qilish muddati ularning qurilishi tugagan paytdan boshlab va transport harakati ochilgan vaqtdan boshlab va ilashish koeffitsientining qiymati yo‗l harakati xavfsizligi shartlariga ko‗ra ruxsat etilgan maksimal darajaga tushgunga qadar bo‗lgan vaqtga teng.
Uning ilashish hususiyatlarining o‗zgarishiga qarab, g‗adir – budur qoplamaning xizmat qilish muddati quyidagi formula bilan belgilanadi;
Bunda
[ ] [ ]
(4.3)
(4.4)
(4.5)
– qurilish tugaguniga qadar makro g‗adir–budurlik balandligi.
– ilashish koeffitsienti bo‗lgan makro g‗adir–budurlik balandligi. maksimal ruxsat etilgan harakat xavfsizligini ta‘minlaydi;
, – tosh materiallariga bog‗liq koeffitsientlar
– harakat jadalligining o‗sish ko‗rsatkichi;
– qoplama xizmatining birinchi yilida hisoblangan avtomobillarning kunlik harakatlanish jadalligi
Ilashish sifatlarda ruxsat etilgan eng kichik makro g‗adir–budurlik balandligi, avtomobillarning harakat tezligiga qarab, ilashish koeffisientini o‗zgarish qonunlarini aks ettirishi kerak. Makro g‗adir – budurlik o‗sishi bilan past tezlikda, ilashish koeffitsienti kamayadi, yuqori tezlikda – ortadi. Natijada, turli xil tezlik
uchun g‗adir – budurlik normalari farq qilishi kerak. Tavsiya etilgan makro g‗adir
– budurlik qiymatlari 4.6-jadvalda berilgan.
4.5-rasm. Nam g‗adir – budur qoplamalarda xizmat ko‗rsatish muddatini o‗ziga hos favqulodda vaziyatga moslik jadvali:
; ;
4.6-rasm Yo‗l bo‗ylab avtomobillarning harakat jadalligini nam qoplamalardagi nisbiy avariyaga bog‗liqligi: 1 - 4 – birinchi, ikkinchi, uchinchi va to‗rtinchi yil uchun g‗adir – budur qoplama xizmati.
Tavsiya qilingan g‗adir - budurlik qiymatlari
4.6-jadval
Xarakat tezligi, km/soat
|
Nam qoplamalarda minimal ilashish koeffitsienti
|
Asfaltbeton qoplamasi makro g‗adir– budurligining chegaraviy balandligi
|
minimal
|
maksimal
|
50
|
0,45-0,50
|
0,3
|
3-4
|
60
|
0,35-0,40
|
0,3
|
5-6
|
70
|
0,45
|
0,3
|
5-6
|
80
|
0,26
|
1,0
|
6-7
|
90
|
0,28
|
1,5
|
6-7
|
100
|
0,3
|
2,0
|
6-7
|
Avariyani prognoz qilishda yo‗l – transport hodisalari soniga ilashish koeffitsientiga qarab foydalanish tavsiya etiladi (4.5 - 4.6-rasmlarga qarang). Ayniqsa, transportning kamroq harakat jadalligi bo‗lgan yo‗llarda qoplamaning g‗adir–budurligiga alohida e‘tibor berilishi kerak, chunki bunday yo‗llarda haydovchilar tez–tez favqulodda vaziyatlarga olib keladigan yuqori tezlikda harakatlanadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
