I psixodiagnostika ha’m eksperemental psixologiya pa’nine kirisiw joba

Gissen sorawnamasi

Bexterev atindag’I psixonevrologiya institutinda maslastirilg’an.Bul sorawnama adam keypiyatindag’I sezimli o’zgeristegi shag’imlar intensivligin aniqlap beredi.

Adamnin’ ta’biyiy jag’dayi onin’ qulqin sezimli stereotipine ta’sir qiladi. Bul somatikanin’ psixikag’a ta’siri na’tiyjesi. Bunin’ keriside boliwi mu’mkin, insanda bolg’an sezimler sterotip insannin’ ta’big’iw jag’dayindag’I keshirmelerine ta’sir qiladi.

Xulqinin’ sezinli sterotipi organil jag’daylardin’ qabil qiliwina ta’sir etedi. Medicinada”keselliktin’ subektiv da’rejesi” degen tu’sinik bar. Somatik buziliwlardin’ obektiv ko’rinisinen pariqli, subektiv da’reje insan salamatlig’in imocional jag’dayin ko’rsetedi. Ha’r bir seziw subektiv sezim qiliw menen boladi.Bunday sezimler jemisi subektiv da’rmansizliq intensivligin aniqlaydi.

Adam sawlig’I ta’repinen bolatug’in shagimlardin’ intensivliginin’ ja’mi bala shaxsi ruwxiy jag’dayinin’ mustaqil faktorin payda qiladi.Bul jerde ha’r qanday shaxs kesel yaki doktorg’a muyajjat qilg’an shaxs haqqinda so’ baratir. Ha’r bitimiz ol yaki bul da’rejede den sawlig’imiz haqqinda qayg’iramiz.Usi sorawnamada keypiyattin’ sezimli shag’im intensivligi berilgen. Kesellik da’rejesi shkala boyinsha bahalanadi: 0 –joq, 1 –jen’il,2-bir neshe,3-bir qansha,4-ku’shli.

Mag’luwmatlar islaeniw shkalalar boyinsha to’mendegi ballar esaplanadi.

1.”Ha’lsizlik”-X:1+4+15+16+17+19.Bul shkala ha’lsizliktin’ nospetsifik factor ko’rsetkishi,kishi o’mir energiyasin joq bolg’anlig’I ha’m onin’ ja’rdemine mu’ta’jliginko’rsetedi.

2.Asqazan shag’imlari-0:3+9+10+12+13+21.Bul shkala nerv asqazan keselliklerin sa’wlelendiredi.

3.”Denenin’ ha’r qiyli bo’limlerindegi awriwlar”ya’ki”revmatik factor”R:5+7+8+14+18+23.Shkala biytaptin’ spastic xarakterdegi subektiv da’rtlerin sa’wlenendiredi.

4.”Ju’rek shag’imlari”10:2+6+11+20+22+24.Shkala ko’birek qan tamir shen’berindegi kesellikler lokalizatsiyasin ko’rsetedi.

5.”Qan basim(intensivlik)shag’imlar”-B.Bul shkala joqaridag’I 24 shag’imlardi o’z ishine aladi.4aldin’g’I shkalalardi integral bahalalarin sho’lkemlestiredi.Shkala uliwma sezimli shag’imlardin’ intensivligin xarakterleydi.Aytiw kerek,shkala klinik sindromlar ol yaki bul keselliklerdi aniqlap bermeydi.Olar ta’repinen seziletug’in da’rmansizliqtin’ uliwma birikpesin payda etedi.Na’tiyjeler- lerdi bahalaw.Birinshi 4 shkala 0den 24 ballg’a shekem ( ha’r bir hskala 6 punktten ibarat) 5 shkala uhsin 0 den 36 ballg’a hsekem boliwi mu’mkin.

№	Men tomendegi da’rtlerdi sezemen	0	1	2	3	4
		joq	jen’il	bir neshe	birqansha	ku’shli
	1	2	3	4	5	6
11	A’zzilikti seziw
22	Ju’rek uriwi toqtap-toqtap
33	Qarinda dem boliwi
44	Uyqinin’ ko’pligi
55	Barmaqlardag’I awiriwlar
66	Bas aylaniwi
77	Bel yamasa jelke awiriwi
88	Moyin awiriwi
99	Qaytariw
101	Kewil ayniwi
111	Spazma
112	Qarsiliq bildiriw
113	Ku’yiw
114	Bas awiriwlar
115	Tez sharshaw
116	Sharshaw
117	Qartayg’an seziniw
118	Ayaqta awiriw,sharshaw
119	Bosasiw(lanjlik)
220	Ko’kirekte shanshiw turiw
221	Asqazandag’I awiriwlar
222	Buwiliw
223	Basta basimdi seziw
224	Jurek awiriwi

C.D. Spilberger – Y. L. Xaninning “Qa’weterleniw da’rejesin aniqlaw” metodikasi

Usi sorawnama C.D.Spilberger ta’repinen islep shig’ilg’an bolip, jag’day menen baylanisli qa’weterleniwshilik(VX)ha’m shaxs penen baylanisli qa’weterleniwshilik (ShX)da’rejesin aniqlawg’a xizmet qiladi(sorawnama Y.L. Xanin ta’repinen modivikaciya qiling’anlig’I sebepli ko’binese”Spilberger Xanin sorawnamasi dep ju’ritiledi). Sorawnama 40 takid –hu’kimdan ibarat(20-takid hu’kim XV da’rejesin 20 takid hu’kim Xda’rejesin o’lshewge xizmet qiladi).

Jag’day menen baylanisli qa’weterleniwshilik shkalasi(VX)

Ko’rsetpe:Berilgan takid- hu’kimlerge qanshelli qosiliwin’izdi bildirin’. Bunin’ ushin ha’r bir takid hu’kim qatarinda keltirilgen ha’m tiyisli juwap variantinin’ joqarisinda berilgen sanlar(1,2,3) dan birewin o’shirip qoyin’.

№	Takid-hukumlar	Juwaplar
		Bunday emes	Sonday shig’ar	Sonday	Tap sonday
1	Men biyma’lelmen	1	2	3	4
2	Mag’an hesh na’rse qa’wip salmaydi	1	2	3	4
3	Nervlerim ju’da’ tajang bolip turipti	1	2	3	4
4	Men ish-ishimnen qiynalip atirman	1	2	3	4
5	Men o’zimdi erkin sezip atirman	1	2	3	4
6	Men qapaman	1	2	3	4
7	Men ju’z beriwi mu’mkin bolg’an kewilsizliklerden qa’weterdemen	1	2	3	4
8	Men ruwxiy tinishliqti sezip atirman	1	2	3	4
9	Men qa’weterdemen	1	2	3	4
10	Qanig’iw sezimi ish-ishimnen meni qorshap alg’an	1	2	3	4
11	Men o’zime isenip atirman	1	2	3	4
12	Men asabiylashayapman	1	2	3	4
13	Men o’zimdi qoyiwg’a jay taba almay atirman	1	2	3	4
14	Men qizig’ip kettim	1	2	3	4
15	Men qiynalip atirg’an joqpan nervmim jayinda	1	2	3	4
16	Men quwanishliman	1	2	3	4
17	Men qa’weterdemen	1	2	3	4
18	Tinishlig’im joq	1	2	3	4
19	Men quwanishliman	1	2	3	4
20	Jag’imli sezimler meni qorshap alg’an	1	2	3	4

Shaxs penen baylanisli qa’weterleniw shkalasi(ShX)

Ko’rsetpe: Berilgen takid hu’kimler haqiyqatqa qanshelli jaqin ekenin bildirin’.Bunin’ ushin ha’rbir takid hu’kim qatarinda keltirilgen tiyisli juwap variantinin’ joqarisinda berilgen sanlar(1,2,3)dan birin o’shirip qoyin’

№	Takid-hukumlar	Juwaplar
		Heshqashan	Derlik heshqashan	Sonday	Tap sonday
1	Keypiyatim ko’terin’ki bolip turipti	11	2	3	4
2	Nervlerim tajang bolip tur	11	2	3	4
3	Arzimag’an na’rseden qapa bolip qalaman	11	22	3	4
4	Basqalar siyaqli a’wmetli boliwdi qa’leymen	11	22	3	4
5	Kewilsizliklerdi uzaq waqit esimnen shig’ara almayman	11	22	3	4
6	Men ku’shine ku’sh qosilg’anin sezemen	11	22	3	4
7	Men awir basiqpan	11	22	3	4
8	Men aldimnan shig’iwi mu’mkin bolg’an qiwinshiliqlardi oylap tinishsizlanaman	11	22	3	4
9	Men arzimag’an na’rselerdi dep qatti qiynalip ju’remen	11	22	3	4
10	Men o’zimdi ju’da’ baxtiyar sezemen	11	22	3	4
11	Men ha’mme ha’rseni kewlime jaqin alaman	11	22	3	4
12	O’z-o’zime bolg’an isenim jetispewshiliginen qiynalaman	11	22	3	4
13	Men o’zimdi qorg’awsiz sezemen	11	22	3	4
14	Men qa’wipli jag’day ha’m na’rselerden uzag’iraq ju’riwge ha’reket qilaman	11	22	3	4
15	Ju’regim g’ash bolip turipti	11	22	3	4
16	Men quwanishli bolip turippan	11	22	3	4
17	Ha’r tu’rli mayda shu’ydeler meni shalg’itadi ha’m tinishsizlandiradi	11	22	3	4
18	O’zimdi a’wmetsiz insan dep sezemen	11	22	3	4
19	Men o’zimdi qolg’a ala bilemen	11	22	3	4
20	Jumislarim haqqinda oylag’animda tinishlig’in jogaladi	11	22	3	4

7.3. Motivacion sohani diagnostika qiliw

“Balanin’ mektep ta’limine mu’na’sibeti”metodikasi

Bul metodikanin’ maqseti mektepke jan’a qabil qiling’an oqiwshilarda oqiw motivi yamasa oqiwg’a qizig’iwi bar yamasa joqlig’in aniqlawdan ibarat. Balanin’ oqiwg’a mu’nasiybeti , basqa ruwqiy belgiler menen bir qatarda oqiwg’a yaki mektepke tayar emesligin belgilewshi jag’day. Balanin’ biliw jag’daylari normal, basqa balalar menen o’z-ara qatnaslari qanaatlanarli bolsa ha’m oni mektrp ta’limine tayar dep aytiw qiyin. Oqiwg’a qizig’iw bolmasa ha’m eki ruwxiy tayarliq belgisi – yaki biliw processleri, kommunikativlik qa’biletleri jaqsi rawajlang’an bolsa,oqiwdin’ da’slepki basqishinda mektepke ha’m ta’lim aliwg’a bolg’an qizig’iwshilig’I rawajlaniwi mu’mkin . Ta’jiriybe soni ko’rsetedi , usi kishi mektep jasindag’I balalardi 0 balliq ha’m 1 balliq mezon arqali bahalaw menen sheklenbew kerek.

Birinshiden bul jerde qiyin sorawlar boliwi mu’mkin, sonin’ ushin balalar birewinetuwri , birewine natuwri juwap beriwi mu’mkin.

Ekinshiden, berilgen juwaplardin bir bo’limi tuwri, bir bo’limi natuwri boliwida mu’mkin.

Eger bala qiyin sorawlarg’a toliq juwap bere almasa 0,5 ball menen bahalanadi, tuwri, gu’man tuwgirmaytug’in toliq, jaqsi bahag’ajuwap berse 1ball menen bahalanadi, juwap bir ta’repleme toliq bolmasa 0,5 ball menen bahalanadai. Misali , 2-soraw: “Ne ushin mektepke bariw kerek?”-degen sorawg’a toliq boliwi ushin to’mendegishe juwap beriwi kerek:

“Kerekli bilim ha’m ko’nlikpeler aliw ushin”.Toliq emes juwap ”Oqiw ushin” qa’te juwaplarda bilim aliw ha’m ko’nlikpe malakalarni asiriw haqqindahesh qanday mag’liwmat joq. Ma’selen “Mektepte mazza qilip oynaymiz”. Eger qosimsha sorawdan keyin bala toliq juwap berse 1ball, qosimsha sorawdan keyin de o’z pikirine hesh qandy piker bildirmese 0,5 ball.

Na’tiyjeler juwmag’ina ko’re 8baldan joqari ball toplag’an balalar mektep ta’limine toliq tayar,5-8 ball toplag’anlar toliq tayaremes , 5 baldan kem toplag’anlar mektep ta’limi ushin tayar emesdep esaplanadi.

Balalarg’a beriletug’in sorawlar

1. 
   Mektepke bariwdi qa’leysenbe?
   
2. 
   Ne ushin mektepke bariw kerek?
   
3. 
   Mektepte ne menen shug’illanasan?(A’dette mektepte ne qiladi).
   
4. 
   Mektepke bariwg’a tayar boliw ushin ne qiliw kerek?
   
5. 
   Sabaq ne?Onda ne menen shug’illanadi?
   
6. 
   Mekteptegi sabaqlarda o’zin qanday tutiw kerek
   
7. 
   U’y tapsirmasi ne?
   
8. 
   Ne ushin u’y tapsirmasi orinlanadi?
   
9. 
   Mektepten u’yge kelip ne menen shug’illanasan’?
   
10. 
    Mektepke barip oqiy baslasan’, o’mirin’de qanday o’zgerisler ju’z beredi?
    

Sorawdin’ mazmunina maskeliwshi juwaplar tuwri dep qabil qilinadi. Eger toliq emes bolsa , qosimsha sorawlar beriledi. Ha’r bir sorawdin’ ma’nisin bala tuwri tu’singenligine a’hmiyet beriw kerek.

Usi metodika boyinsha balalar toplawi mu’mkin bolg’an maksimal ball-10 ball bolip, bul balani’ ruwxiy ta’repten mektep ta’limine tolir tayar ekenligin bildiredi.

“Bilimlerdi iyelewge umtiliw” metodikasi

Metodika E.P.II’in ha’m N. A. Kurdyukovalar ta’repinen usinilg’an.

Ko’rsetpe:berilgen sorawlar qatarina jup juwaplar ko’rsetilgen.Eki juwaptan sorawdin’ jag’dayina ko’re kerekligin tan’lap alip”a” “b”ha’ribi menen belgileymiz juwaplar ishinen o’zin’izge mas kelgenin tan’lawin’iz sha’rt.

1.Sabaqta jaman baha alg’animnan so’n u’yge kelip:

a)tez sabaq tayarlawg’a otiraman,juwap bere almag’an materialdi ta’kirarlayman;

b)bul pa’nnen sabaq berilmegenin bilgenim halda televizor ko’remen,kompyuter oynayman.

2.Jaqsi baha alg’animnan son’:

a)sabaq tayarlawdi ish-ishimnen qa’legen halda dawam ettiremen;

b)diqqat penen tayarlayman,sebebi bilgenim menen Mennen soramaslig’in bilemen.

3.Sizde baha emes, juwabin’izdan qaniqpasliq jag’dayi bolg’anba?

a)awa; b)yaq.

4.Sizin’ qiyalin’izda oqiw:

a)jan’aliqlardi biliw

b)azg’antay qiyin shinig’iw.

5 .Sabqqa puxta tayarliq sizin’ bahan’izg’a ta’sir eteme?

a)awa; b)yaq.

6.Siz pa’s baha alg’anin’izdan son’ binu naduris qildim,dep o’zin’izdi analiz qilasizba?

a)awa; b)yaq.

7.Sizin’u’y tapsirmalarin orinlawg’a bolg’an umtiliwin’iz og’an baha qoyiliwina baylanislima?

a)awa; b)yaq.

8.Siz oqitiwshi kesel bolmaslig’in qa’leysizbe?

a)awa; b)yaq.

9.Sizge dem alistan son’ oqiwg’a keliw on’sat kesheme?

a)awa; b)yaq.

10.Siz klasstan-klassqa o’tkende jan’a kitaplar satip aldiniz,olarda neler haqqinda jazilg’ani menen qizig’asizba?

a)awa; b)yaq.

11.Sizin’she,kesel boliw jaqsima ya’ki oqiw?

a)oqiw b)kesel boliw.

12.Siz ushin qaysi biri a’hmiyetli:baha ya’ki bilim?

a)baha b)bilim.

Oqiw motivzatsiyasinin’ bag’darlang’anlig’in diagnoz qiliw metodikasi

Metodika haqqinda mag’lumat. Test –soawnama formasindag’i bul metodika belgili pa’nlerdi u’yreniwge qaratilg’an , oqiw xizmeti motivatsiyasinin’ bag’darlang’anlig’i ha’m ta’lim aliwshi shaxs ishki motivatsiyasinin’ darejesin o’lshew ushin jaratilg’an. Bul metodika ta’lim aliwshilardin’ barliq toparlari menen ( 12 jastan baslap ) – o’z- o’zin analiz qiliwg’a ha’m o’zi haqqinda juwmaq shig’ariwg’a qa’dir bolg’an ha’r qaysi ta’lim aliwshi insane menen o’tkeriliwi mu’mkin.

Metodika T.D.Dubovitskaya ta’repinen du’zilgen bolip , onin’ stimul materyali 20 ta’kiddan ibarat . Bul ta’kidlar boyinsha tekseriliwshiler ma’lim pa’nlerge qarap o’z mu’na’sebetin bildirip , arnawli juwap beti ( 1- keste ) nin’ belgili u’stin ha’m satirlarida tiyisli belgilerdi qoyadi: “tuwri” – (+ +) ; “ tuwri , shamasi” – (+) ; “naduris ,shamasi” – (+); “naduris ,shamasi” – (-); “naduris”- (- -).

Juwap beti

	U’yrenilip atirg’an pa’nler
	Matematika	Psixologiya	…	…
1
2
…
19
20
Qanday pa’nlerdi tan’lawi eksperimentator iqtiyarinda