I psixodiagnostika ha’m eksperemental psixologiya pa’nine kirisiw joba

20.Harekettegi su’wret- hareketshen’likke biyim, a’dette sport, raqs penen shug’illaniwshi tip.

21.Arqanin’ su’wreti- belgilengen ta’rtiplerge qarap ha’reket qiliwshi tip.

“Avtoportret ’’ testinen aling’an mag’liwmatlardi sonin’ menen, Rid sxemasi boyinsha ta’rtipke saliw ha’m su’wrettin’ mug’dariy ko’rsetkishlerin aniqlaw mu’mkin.

Sanap o’tiwshi su’wret /bir avtoportert sizip beriw iltimas qiling’anina qaramay bir neshe avtoportertler sizilg’an su’wret/- pikirli ekstrovert.

Organik su’wret/ adamdi o’simlikler, haywanlar qorshawinda, tabiyat qoyinda su’wretlewshi su’wret/- pikirli introvert.

Gaptik su’wret/ adamdi birar bir jag’dayda ko’binese “ tisi awirip atirg’an “, “basi awirip atirg’an” jag’daylarda su’wretlewshi su’wret/- sensor introvert.

Emfatik su’wret/ adamdi birar emotsional jag’dayda su’wretlewshi su’wret/- sensor estrovert.

Dekorativ su’wret/ portretti tu’rli bezekler menen, shirayli ramkalarda, erkin ren’ler menen su’wretlewshi su’wret/- sensor ekstrovert.

Imajitar su’wret/ adamdi birar bir a’debiy qahraman yaki qiyaliy obraz ta’rizinde su’wretlewshi su’wret/- emotsional introvert.

Ritmik su’wret /ha’rekettegi adamdi ma’selen, ju’rip atirg’an, teksheden juwirip baratirg’an ha’m t.b adamdi su’wretlewshi su’wret/- intuitive ekstrovert.

Strukturali su’wret/ adamdi qanday bolsa, sondaylig’insha, geyde tek bet a’lpeti yaki boy- sinbatin su’wretlewshi su’wret/- intuitiv introvert.

Usi belgiler boyinsha to’mendegi kestedegige uqsap, tu’rli su’wretler ortasindag’I mug’darli pariqlardi aniqlaw mu’mkin.

“Avtoportret” testi boyinsha individual – tipologik pariqlar /500 kisi arasinda /

Su’wret ko’rinisi G. Rid boyinsha	Psixologiyaliq tip K.Yung boyinsha	Su’wretler ara mug’darli pariqlar
Sanap o’tiwshi	Pikirli ekstrovert	2,4
Organik	Pikirli introvert	30,3
Emfatik	Seziwshi ekstrovert	3,2
Gaptik	Seziwshi introvert	2,2
Dekorativ	Sezimli ekstrovert	8,8
Imajitar	Sezimli introvert	13,2
Ritmik	Intuitive ekstrovert	20,8
Strukturali	intuitiv introvert	19,1

Metodika deregi: Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога :Учеб. Пособие: В 2 кн. -3-е изд: Гуманит. Изд. Центp ВЛАДОС, 2000. –Кн.:Система работы психолога с детьми разного возраста.- 384 с.

“Rorshax siya dag’lari” proektiv metodikasi

Metodika 1921 jilda G. Rorshax ta’repinen jaratilg’an bolip, en’ ataqli proektiv metodikalardan biri esaplanadi. Usi metodikada qozg’atiwshi material 10 lag’an aq-qara ha’m ren’li bolg’an simmetrik, biraq aniq du’ziliske iye bolmag’an su’wretlerden ibarat. Sinaliwshig’a ha’r bir su’wret ko’rsetilip, ol nege uqsawi haqqindag’I sorawg’a juwap beriwleri lazim. Sinaliwshi aytqan ha’mme ga’pler so’zbe- so’z jazilip bariladi. Su’wret ko’setilgennen sinaliwshi juwap bere baslag’an waqit itibarg’a alinadi. Izertlew eksperimentator ta’repinen assotsiatsiya payda qilg’an su’wret detallardi aniqlastiriw ushin sorawlar beriw menen juwmaqlanadi.

Har bir juwap to’mendegi bes kategoriya boyinsha qayta islenedi:1) lokalizatsiya ( pu’tin su’wretti yaki onin’ ayirim bo’limlerin juwap ushin tan’law); 2) determinantlar (juwap beriw ushin su’wret formasi, ren’I ha’m basqalar paydalaniliwi mu’mkin);3)forma da’rejesi (su’wret formasi juwapta qanshelli tuwri bahalang’an, bunda mezon sipatinda ko’birek berilgen juwaplar alinadi); 4) mazmun ( juwap adamlar, haywanlar ha’m jansiz na’rselerge baylanisli boliwi mu’mkin; 5) orginalliq- ommaviylik (ju’da’ kem ushiraytug’in juwaplar orginal, ommaviy dep 30% ten ko’p sinaliwshilardin’ juwaplarinda ushirag’anina aytiladi.

G.Rorshaxtin’ tiykarg’I teoriyaliq ideyasi sonnan ibaratki, shaxstin’ jedelligi ishki ha’m sirtqi iytermeliwshiler menen belgilenedi. Jedelliktin’ u’stin tu’rine ko’re avtor introversiya ha’m ekstratensiya tu’siniklerin kiritedi. Ekstratensiv tip- bul sonday insanlarki o’z minez-qulqi sebeblerin “Men” nen sirta izleydi, introvertler bolsa o’z minez- qulqi sebeblerin ishki “Men”nen izleydi. Introversiya ha’m ekstratensiya ko’rsetkishleri arasindag’i mu’nasebette Rorshax testindegi za’ru’r ko’rsetkish “qayg’iriw tipi” aniqlanadi. Rorshax testlerinin’ isenimliligi ha’m validligi 80-90 jillarda o’tkizilgen ko’plep izertlewlerde da’lillengen.

“Rozensveyg frustratsiya testi” proektiv metodikasi

Metodika 1945 jilda S.Rozensveyg ta’repinen usinilg’an bolip, alim ta’repinen islep shig’ilg’an frustratsiya teoriyasina. ( lat. Frustratsion jag’daylarg’a tu’skin shaxslar su’wretlengen 24 su’wret xizmet qiladi. Shep ta’repte turg’an shaxs o’zinin’ yaki basqa shaxstin’ frustratsiyasin so’z benen su’wretleydi. On’ ta’reptegi shaxstin’ to’besinde bas kvadrat bolip, sinaliwshi miyine kelgen birinshi pikirdi su’wretlewi za’ru’r. Su’wretlerdegi personajlarda mimikalar sa’wlelenbegen. Su’wretlerde sa’wlelengen jag’daylar ku’ndelikli turmistan aling’an bolip, olardi eki toparg’a ajiratiw mu’mkin: 1) tosiq- jag’daylar yaki S. Rozensveyg terminalogiyasi boyinsha “ egoblokinglar”. Bunda ha’r qanday usil menen on’ tareptegi personajdin’ ashiwin shig’ariwg’a ha’reket qilinadi.

2)ayiplaw jag’daylari, yaki “ superegoblokingler”. Bul jag’daylarda on’ ta’reptegi sizilg’an personaj bir na’rsede ayiplanadi yaki oni juwapkerlikke tartiladi.

Aling’an juwaplardi bahalaw S. Rozensveyg teoriyasina mas ra’wishte reaktsiyalar ha’m olardin’ bag’darina ko’re a’melge asiriladi.

Bag’darina ko’re reaktsiyalar u’shke bo’linedi: a) ekstrapunitiv- frustratsiyanin’ sebebi sirttan izlenedi, jag’daydi sheshiw basqa adamlarg’a baylanisli boladi; b) intropunitiv- reaktsiya ayipti o’zine aliwg’a qaratilg’an bolip, frustratsiya ju’zege keltirilgen jag’day dodalanbaydi; c) impunitiv- frustratsiya ju’zege keltiriwshi jag’day waqit o’tiwi menen sheshiletug’in ahmiyrtsiz jag’day dep bahalanadi, atraptag’ilar yaki ayiplanbaydi. Ekstrapunitiv , intropunitiv , impunitiv jo’nelgenlikti belgiliw ushin E, I, M-ha’ripleri mas ra’wishte paydalaniladi.

Bunnan tisqari reaktsiya tipine ko’re ha’m u’ahge bo’linedi: a) tosqinliq daminantliq (E’, I’ , M’) –frustratsiya ju’zege keltiretug’in tosiqqa qolay, na qulay ha’m ahmiyetsiz boliwinan qattiy na’zer itibar beriledi; b) o’zin qorg’awshi (E, I, M)- o’z “men” in qorg’awg’a qaratilg’an, o’z ayibina iqrar boliw yaki bas tartiw; c) mu’tajlikke qaratilg’an – kelispewshilik jag’daylardi kimnendir ja’rdem alip yaki o’zi sheshiwdi moynina alip konsruktiv sheshiw.

Frustratsiya jag’dayindag’I minez- quliq haqqinda qosimsha mag’liwmatti Rauxfmeysh (1971) indexsi beredi. Olarg’a to’mendegiler kiredi:

-“ Agressiyanin’ bag’darlang’anligi” indexsi –E/I;

- “Agressiyanin’ trasformatsiyasi” –E/e;

-“Mashqalalardi sheshiw” indexsi-i/e.

S.Rozensveyg teoriyasina ko’re frustratsiya organism qandaydir turmis mu’tajliklerin qandiriw jolinda tosqinliqlarg’a dus kelgen jag’daylarda ju’zege keledi. Frustratsion jag’daylarda organizm qorg’awi u’sh da’rejede a’melge asiriladi: kletkali (fagotsit ha’m antitelalar h.t.b ta’sir); avtonom –organizmdi fizikaliq “agressiyalardan” qorg’aw; kortikal, psixologiyaliq da’rejede shaxs reaktsiyalardi bag’darlang’anligina mas tiplerdi ajiratiw a’melge asiriladi.

Hazirgi waqitta usi test MDH ma’mleketlerde ken’ qollaniladi.

“Lyusher ren’lerdi tan’law testi” proektiv metodikasi

Lyusherdin’ testi sinalip atirg’an adamnin’ ma’lim bir xizmeti, keypiyatina, funksional jag’day ha’m shaxstin’ en’ turaqli ta’replerine bag’darlaniwi ren’ tan’lawda sa’wlelenedi degen shamag’a tiykarlang’an. Shet el psixologlari Lyusher testin ka’sipke bag’darlawda, jumisshilardi tan’lawda, islep shig’ariwshi ja’maatti jiynag’anda, etnik ha’m gerontologik izertlewlerde, kelin- kiyew bir- birlerin tan’lawdag’i usinislarinda ha’m basqa jag’daylarda isletiledi. Ren’lerdin ma’nisi olarin’ psixologik interpretatsiyasinda ha’r tu’rde sinalip atirg’anlardin’ ko’p sanli kontingentin ha’r tarepleme u’yreniw dawaminda izertlenedi.

Lyusher boyinsha ren’lerdi ta’riyiplew 4 tiykarg’I 4 qosimsha ren’lerdi o’z ishine aladi.

TIYKARG’I REN’LER

Ko’k- tinishliq, qanig’arli jag’daydi bildiredi

Ko’k- jasil –tetiklik,bir so’zli ba’zida qaysarliq sezimlerin belgileydi

Sari-qizil-erki ku’shli,agressivlik, urisiwg’a biyimlik(jangovarlik) belgileydi

Ashiq-sari- aktivlik, mu’nasebetke umitiliwshiliq, ekspansivlik, ashiq kewlilik sezimi.

Tiykarg’I ren’ler konflektin’ joqlig’inda optimal jag’dayda birinshi bes pazitsani iyelewi za’ru’r.

Qosimsha ren’ler:

Siya ren’

Qon’ir

Qara

Nolge ten’ bolg’an

Olar keri bag’darlardi: qa’weter, steress, qorqiw, qapashiliq sezimlerin bildiredi. Usi ren’lerdin’(tiykarg’I ren’ler siyaqli) joqari da’rejede to’mende ko’rsetilgendey olardin’ o’z ara jaylasiwi, pozitsiyalarg’a bo’lip taslawi aniqlanadi.