I psixodiagnostika ha’m eksperemental psixologiya pa’nine kirisiw joba

TEST BLANKI

1.Menin’ atam kemnen kem__________________ oylayman. 2.Eger hamme menge qarsi shig’atug’in bolsa______________________ 3.Men har dayim________________________ qaler edim. 4.Eger men basliq bolsam_______________________ ____ 5.Keleshek mag’an _________________ tu’yilmekte. 6.Menin’ baslig’im_____________________ 7.Jamanlig’in bilemen biraq_________________ qorq. 8.Haqiyqiy dos ______________________boladi dep oylayman. 9.Men balaliq waqitlarimda________________________________ 10.Men ushin ideal hayal (erkek)______________boladi. 11.Eger hayallardi erkekler menen birge ko’rsem_________________ 12.Basqa shan’araqlar menen salistirg’anda menin’ shan’arag’im___________ 13.Menin’ ushin en’ jaqsisi _________________ 14.Men ham menin’ anam___________ 15.Men unitiw ushin hammesine tayarman_________________________ 16.Eger tek atam qa’legen bolsa_________________________ 17.Men jeterlishe ________________qa’biletke iyemen. 18.Eger ________________bolsa men ju’da baxtli bolar edi. 19.Kimdir menin’ qol astimda isleytug’in bolsa________________ 20.Men oylayman______________________ 21.Menin’ mekteptegi oqitiwshilarim______________ 22.Ko’pshilik doslarim menin’_____________ qorqiwimdi bilmeydi. 23.___________________adamlardi jaqtirmayman. 24.Institutqa shekem men______________ 25.Ko’pshilik o’spirimler ham qizlar___________ dep oylayman. 26.Er-xatin munasibeti mag’an________________ tu’yiledi. 27.Menin’ shan’arag’im mag’an ayni _____________xabar qiladi. 28.Men menem birge isleytug’in adamlar_____________ 29.Menin’ anam_____________ 30.Menin’ en’ u’lken qa’tem_______________ 31.Meni hesh bolmag’anda atam______________ 32.Menin’ en’ jaqsi ta’repim ______________ibarat. 33.Menin’ o’mirdegi en’ jasiring’an tilegim ____________ 34.Magan qarasli adamlar_______________ 35.Men______________ku’n kelse 36.Mag’an qashandir baslig’im jaqinlasip kelse______________ 37.Mag’an qorqiwdi bas qiliw waqti kelgende_____________ 38.Hammeden ham ____________adamlardi jaqsi ko’remen. 39.Eger men jane jas bolip qalsam edi_______________ 40.Kopshilik hayallar ham erkekler-______________ dep oylayman. 41.Eger mendegi ortasha esapta jinsiy omir bolg’anda______________ 42.Kopshiligi mag’an tanis shan’araqlar____________ 43.Men________________adamlar menen islewdi jaqtiraman. 44.Ko’pshilik analar __________ esaplayman. 45.Men jasliq waqtimda o’zimni eger ____________ o’zimni ayipliday sezetug’in edim 46.Menin’ atam______________oylayman. 47.Menin’ awmetim shappay qalg’anda_____________ 48.Men o’mirde ko’birek_____________ boliwin qa’ler edim. 49.Men qashan __________ basqalarg’a tapsirma beremen. 50.Qartayip qalg’anda __________ 51.Mennen o’zini joqari sezetug’in doslardi tan alaman_____________ 52.Menin’ hadiksirawlarim hesh ham meni boysindra almayudi. 53.Mende joq bolsa doslarim__________ 54.Menin’ o’tmishten qalg’an en’ jaqsi sezimlerim___________ 55.Mag’an hayallar(erkekler)din’_____________juda jaqpaydi. 56.Menin’ jinisiy o’mirim___________ 57.MEnin’ balaliq waqtimda shan’arag’im__________ 58.Men menen isleytug’in adamlar_____________ 59.Men o’z anamdi jaqsi ko’remen,biraq____________ 60.Menin’ ushin en’ jamani___________ ju’z beriwdir.

Har bir topar gapleri boyinsha jaqsi,jaman ham biyparq tarzdegi mu’nasibet dizimini belgilewshi sheshimler beriledi. Misallar ham juwaplar variantlardin’ baxasi:

Mag’an tanis bolg’an kop shan’araqlar

30.Baxtsiz,ahil emes tarqaq_______________-2

31.Nerv sharshaw,onshelli ahil emes ___________________-1

32.Hammesi bir qiyli_____________-0

Keleshek men ushin

40.Tashwishli,jaman,tu’sinip bolmaytug’inday______________-2

41.Mahum____________-1

42.Aniq emes,namalim ___________-0 bul mug’dariy ko’rsetkishler sinaliwshilardin’ mu’nasibetlerindegi disgarmoniyani jen’illestiriwge imkan berse de , biraq tiykarg’I natiyjelerdi qosimsha ga’pler sipat analiz analizin belgileydi.

Gilti

N_	Gapler topari	Tapsirmalar
1	Atag’a mu’nasibet	1,16,31,46
2	O’zine munasibet	2,17,32,47
3	A’melge asirilmag’an imkaniyatlar	3,18,33,48
4	Qol astindag’i adamg’a munasibet	4,19,34,49
5	Keleshekke mu’nasibet	5,20,35,50
6	Joqari lawazimdag’I adamlarg’a munasibet	6,21,36,51
7	Qorqiw	7,22,37,52
9	O’tmishke mu’nasibet	9,24,39,54
10	Qarama-qarsi jinstag’I adamg’a mu’nasibet	10,25,40,55
11	Jinsiy mu’nasibet	11,26,41,56
12	Shan’araqqa mu’nasibet	12,27,42,57
13	Ka’sipleslerge mu’nasibet	13,28,43,58
14	Anag’a mu’nasibet	14,29,44,59
15	Aybdarliq sezimi	15,30,45,60

Ko’rsetkishler ha’m olardin’ analizi

Suwrettin’ qag’azdag’I ko’rinisi.Eger suwret vertikal qoyilg’an bettin’ ortasinda jaylasqan bolsa-bul norma esaplanadi.Aq yaki sarg’ishraq qag’az ha’m orta jumsaqliqtag’I qa’lemnen paydalaniw kerek:aq tegis qag’az, rushka yaki plamaster isletpew kerek.

Suwret bettin’ joqari shegarasina jaqin jaylasqan bolsa qansheli jaqin bolsa sonsheli aniqraq o’z-o’zin joqari baqalaw, o’zinin’m ja’miette iyelegen jag’dayinan o’z a’trapindag’ilardin’ ta’n aliwinin’ jeterli emesliginen naraziliq, o’zin tastiyqlawg’a bolg’an tendensiya sipatinda bahalanadi.

Suwrettin’ to’mengi bo’limindegi jag’dayi-keri tendensiya, o’zine isenimsizlik, o’z-o’zine pa’s baha, tu’skinlik, isenimsizlik, o’zinin’ ja’miettegi halatina,o’zinin’ ta’n aliniwina qiziqpasliq, o’z-o’zin tastiqlawg’a bolg’an tendensiyanin’ joqlig’i.

Ko’rinins (figura)nin’ orayliq bo’limi: bas yaki onin’ ornin basiwshi bo’lek.

Bas on’g’a qarag’an –xizmetke ,ha’reketshen’likke bolg’an turg’in tendensiya derlik ne oynalg’an,rejelestirilgen bolsa ha’mmesi a’melge asiriladi,yaki ju’da bolmasa ,a’melge asirilip baslanadi (ha’tte aqirina jetkerilmese-de).Sinaliwshi o’z niyetlerin a’melge asiriwg’a aktiv kirisedi.

Bas shepke qarag’an-refleksiyag’a (o’zi tuwrali oylawg’a) , pikirlewge bolg’an tendensiya.Bul ha’reket odami emes: pikirlerdin’ tek azg’ana bo’limi a’mwlge asiriladi yaki amlege asa baslaydi.ko’binese aktiv ha’reketlerden qorqiw yaki ju’ratsizliq (Variyant:ha’reketke bolg’an tendensiyanin’ joqlig’I yaki aktivlikten qorqiw-buni qosimsha aniqlaw za’ru’r).

“Anfas” halati, yag’niy bas suwretin sizip atirg’an adamg’a (o’zine) qaratilg’an bolsa,bul halat anfas dep bahalanadi.

Basta sezgi organlarina mas keletug’in detallar-qulaqlar,awiz,ko’zler jaulasqan bolsa infarmatsiyalarg’a bolg’an qizig’iwshan’liq,a’traptag’ilardin’ o’zi tuwrisindag’I pikirlerinin’ a’himiyetliligi.Basqa ko’rsetkishler ha’m olardin’ jiyindig’a qarap qosimsha qosimsha ra’wishte adam ijabiy baha aliw uahin qandayda bir na’rse isleyme yaki a’traptag’ilardin’ bahasina salistirmali o’z is-ha’reketin o’zgertirmesten,tek sezimli juwap (quwanishliliq,mag’rurlaniw,qapa boliw,ashiniw) beresime,usi aniqlanasi.Sa’l ashilga’n awiz til menen birgelikte ,biraq erinler aniq sizilmag’an bolsa- bul u’lken nutiqli aktivlik (ko’p so’ylew) dep bahalanadi, bug’an aniq sizilg’an erinler de qosilsa sezgirlik,bazida ol sa bul sa birgelikte boliwi mu’mkin.Ashiq awiz aniq sizilg’an til ha’m erinlersiz bolsa-qa’weterleniw ,qorqiw,isenimsizliktin’ an’sat payda boliwi dep qaraladi.Awizda tislerde bolsa-nutiqiy tajawizka’rliq,ko’pshilik hallarda qorg’aniwli tajawiz: a)og’an salistirmali jaman harakterde bolg’an mu’nasebetlerge qarata g’ijinish(qopaliq hs’m t b)balalar ha’m o’spirimler ushin aylana ko’rinistegi qatti sizilg’sn awiz suwretke ta’n qorqiw,qa’wipsirew).

Ko’zlerge bo’lek a’hmiyet beriledi.Bul adamg’a ta’n bolg’an qorqiw sezimlerinin’ simvillari:bul na’rse ko’zd perdesi menen autiladi.Kirpiklerdin’ barkig’I yaki joqlig’ina itibar qaratiw kerek.Kirpikler minez-quliqtin’ jazava-ashiq aydinliq manevrlari:erkekler ushin:ko’z qarashig’I menen ko’z perdesi mas ra’wishte sizilg’an bolsa ,hayallarg’a ta’n harakter belgileri.Kirpikler-sirtqi shiray ha’m kiyiniw manerasina basqalardin’ itibar beriwine qizig’iwi, yag’niy bul na’rsege u’lken itibar beriw.

Bas ko’leminin’ gewdege mas ra’wishte u’lkeygenin’ adamnin’ o’zine ha’m a’traptag’ilarg’ada bar bolg’an ratsional baylaniw (ehtimal eruditsiya) ni bahalawdan da’lalat beredi.

Basta sonin’ menen ,qosimsha detallar da boliwi mu’mkin:ma’selen shaq-qorg’aw,tajawiz.Basqa belgiler –tirnaqlar,dag’al ju’n,iyneler menen birgelikte bolsa usi tajawizdin’ harakterin aniqlaw kerek,spontan yaki qorg’aliwli-juwap.Pa’tler o’zin bezewge, o’z-o’zin aqlawg’a ha’m ashiq-aydinliqg’a bolg’an umitiliw. Jol, jun, prichyoskag’a uqsagan shash- sezg’irlik, o’z jinisin aytiw, geyde o’zini’ jinsiy roline bolg’an orientirovka.

Figuranin’ tayanish bo’limleri (ayaqlar, pa’njeler, geyde postament). Bul bolimnin’ pu’tin figuranin’ ko’lemine salistirmali ha’m ko’rinisi boyinsha tiykarlilig’I ko’rip shig’ladi.

tiyarliliq oylanilg’anliq qara qabil qiliwdin’ ratsionallig’I juwmaqlarda pikirlerdin’ formalaniwina alip baratug’in jollar, ahmiyetli halatlarg’a ha’m ahmiyetli informatsiyalarg’a tayanip;

pikilerdin’ ju’zekiligi, juwmaqlardag’I jen’ilteklik ha’m pikirlerdin’ tiykarsizlilig’I, ba’zida qarar qabil qiliwdad’I impulsivlik (asirese ayaqlar joq bolsa yaki ayaqlar derli joq bolsa).

Ayaqlardin’ korpus penen birlesiw harakterine itibar beriw kerek, birlesiwi aniq, puqta yaki pala-partish, ju’da nimjan birlestirilgen, yaki uliwma birlestirilmegen-bul o’z pikirlerin ,jumaqlarin, qararlarin baqlaw harakterin bildiredi.Ayaqlar,pa’njeler tayansh bo’limler ha’mme elementlerdin’ bir qiylilig’I ha’m bir qiyli ju’nelgenlik pikilerdin’ ha’m qarar qabil qiliwlardin’, ustanovkalardin’ konformlilig’I ( kelisiwshen’lik) , olardin’ standartlig’I ha’m apiwayilig’i. Ko’rinislerdegi ha’m bul detallardin’ halatindag’I ren’- beren’lik- ustanovka ha’m pikirlerdin’ o’zine ta’nligi, g’arezsiz ha’m apiwayi emeslik, ba’zida ha’tte ko’rkemli baslaniw ( ma’s ra’wishte ko’rinisinin’ adettegidey emes) yaki basqasha pikirlew (patalogiyag’a jaqin) .

Forma (figura) dan joqari ko’terilgen bo’limler:

Funktsional,qisqishlar yaki bezewshi boliwi mu’mkin: qanatlar,qosimsha ayaqlar,qisqishlar,pa’rler,buyrag’a usag’an ba’ntikler,gu’li-funtsional detallar –insan xizimeti tu’rli tarawlardi qamtiw energiyasi,o’zine isenim yaki qizig’iwshan’liq , imkani barinsha ko’birek a’traptag’ilardin’ jumislarinda qatnasiw qa’lewi,quyash astinda o’z jayin iyelew,o’z xizimetine berilgenlik.Bezewshi detallar-ashiq-aydinliq, a’trap -tag’ilardin’ itibarin o’zine qaratiwg’a umtiliw (ma’selen,onin’ bar bolmag’an ko’rinisin tawis pa’rleri menen bezetilgen sultan sipatinda sa’wlelendiriw).

Quyriqlar.O’z ha’reketlerine ,qarlarina ,jumaqlarina nutiqli o’nimlerine bolg’an mu’nasebetin sa’wlelendiredi –bunda quyriq (qag’azda) on’g’a yaki shepke burilg’anlig’ina itibar beriw kerek.Quyriqlar on’g’a burilg’an-o’z ha’reketleri ha’m minez-qulqina mu’nasebeti.Shepke burilg’an bolsa-o’z pikirlerine,qararlarina uttirilga’n imkaniyatlarina ,o’zinin’ isenimsizligine mu’nasebet.Bul mu’nasebettin’ jaqsi yaki jaman ko’rinisindegi quyriqtin’ joqarig’a jo’nelgenliligine (isenim menen, naraziliq,o’zinin’ haqlig’ina isenbeslik,islengen,aytilg’an na’rseden o’kininw ha’m basqalar) sa’wlelendi.Quyriqtin’ bir neshe bo’limlerinen,geyde ta’krarlaniwshi zvenolardan quralg’anlilig’ina,tu’sip turg’anlig’ina, uzinlig’ina ha’m geyde shaqalap ketkenligine itibarin qaratiw kerek.
Forma (figura) konturlari.Bo’rtip shig’iwlar (qalqan ,iyne siyaqli) kontur siziqlqlarin sizip taslawlar ha’m boyap qaratiriwlar barlig’I yaki joqlig’ina qarap analiz qilinadi.Bul-a’traptag’ilardan qorg’aw,eger suwret o’tkir mu’yeshlerde sizilg’an bolsa-tajawis karana qorga’w; eger konturlar boyalg’an, “pataslang’an” bolsa – qorqiwli ha’m qa’wipsirewli qorg’aw;eger qalqanlar,”tosiqlar” qoyilg’an,siziq ekilengen bolsa qa’wipsirewshi,gu’mansirewshi qorg’aw.Bunday qorg’awdin’ jo’nelgenligi fazaliq jaylasiwg’a mas ra’wishte:figuranin’ joqarig’a konturi joqari a’melde turiwshi, sheklew shegaralap qoyiw imkanina iye bolg’an ma’jburlewdi a’melge asira alatug’in shaxslarg’a qarsi, yag’niy jasi u’lkenlerge, ata-analarg’a, oqitiwshilarg’a, basliqlarg’a, jumisshilarg’a qarsi; to’mengi kontur- o’z u’stinen ku’liwlerinen, o’zin ta’n almasliqlarinan, o’z qol astindag’ilardin’ aldinda, jaslar arasinda hu’rmetsizlikten qorg’aw, diskussiyadan qorqiw, qasindag’I konturlar- aniq jo’neltirilmegen qa’wipsirew, tu’rli ko’rinistegi ha’m turli sharayatlarda o’z o’zin qorg’awg’a tayarliq; eger konturda jaylaspag’an bolsa, konturdin’ ishinde bolsa, haywan korpisinin’ o’zinda bolsa- tap usinday “ qorg’aw” elementler. On’da bolsa- kobirek “real” xizmet pratsesindegi qorg’aw, shepte bolsa o’z pikirleri, qaraslarin qorg’aw.

Uliwmaliq energiya su’wretlengen detallar mug’dari bahalanadi- oylap tabilg’an bar bolmag’an haywan tuwrisindag’I tusinik beriw ushin za’ru’r bolg’an mug’dardag’I belgiler ( dene, bas, qol- ayaqlar yaki dene, quyriq, qanatlar ha’m t.b ); toltirilg’an konturlik, shtrixlarsiz, qosimsha siziqlar ha’m bo’limlersiz, apiwayi g’ana kontur yaki tek g’ana za’ru’rin emes, ha’tte konstruksiyani quramalastiriwshi qosimsha detallarsi ha’m ayamastan artiqshasina bar ekenligine itibar qaratiw lazim. Mas ra’wishte payda etiwshi bo’limler ha’m elementler ko’p bolsa (za’ru’rlerinen tisqari) , energiya sonshelli joqari boladi. Kerisinshe bolsa – energiyani tejew, organizmnin’ astenikligi, juqpali somatik kesellikler. ( Mine usi na’rse siziqlardin’ harakteri arqali – o’rgimshek torsiman na’zik siziq, “ qa’lemdi qag’azg’a tiygizgen tek”, qa’lemdibaspag’an bolsa tastiqlanadi). Siziqlardin’ kerisinshe harakterdeligi- basip sizilg’an bolsa – bul kerisinshe harakteristika emes, bul energiya emes, ba’lki qaweterleniw belgisi. Ju’da’ qatti basip sizilg’an ( ha’tte qag’azdin’ arqa tarepinen ko’rinip turatug’in) siziqlarg’a itibar beriw kerek- bul qatti qaweterleniw. Qaysi bo’lek, qaysi simvol sonday orinlang’anlig’ina (yani qaweterleniw nege baylanislig’ina) itibar beriw kerek.

Siziqlar harakterin bahalaw ( siziqlardi takirarlaw, itibarsizliq, tazaliq joqlig’I, su’wretti ayirim bo’limlerdin’ qaraytirilg’anlig’I, “pataslaniw” vertical sizig’inan ag’iw ha’m basqalar).

Piktogrammani diagnoz qilg’andag’I siyaqli bahalanadi.

Usi ta’repten haywanlar qawip astinda bolg’anlar qorqinishli ha’m neytral tu’rlerge bo’linedi. Bul o’z shaxsina bolg’an, o’zinin’ “Men” ga bolg’an mu’nasebetin bildiredi, o’zinin’ a’hmiyetine ko’re aynan uqsatiwina (identifikatsiya qiliwg’a) ko’re o’zinin’ a’lemdegi, orni tuwrisindag’I oylawin bildiredi. Bul jerde su’wret sizilg’an haywan- su’wretti sizip atirg’an adam o’zinin’ wakili.

Sizilip atirg’an haywannin’ adamg’a uqsatiliwi haywang’a tik ju’retug’in qilip to’rt ayaq ornina eki ayaqqa turg’izip qoyiw, haywang’a adam kiyimlerin (ishtan, uybka, bantikler, ko’ylek, qayis) kiydiriw, haywan tu’rin adamtikine uqsatiw, ayaq ha’m pa’njelerin qolg’a uqsatiw- infantillik, seziw norasolikdan Derek beredi, bul haywandi “Adamlastiriwdin’” ko’riniw da’rejesine mas ra’wishte boladi.

Basqinshiliq da’rejesi su’wrettegi mu’yeshlerdin’ mugdar,jaylasiwi ha’m harakterinde sawlelenedi, bunda muyeshlerdin’ su’wrettin ol yamasa bul detail menen baylanisliligi ahmiyetke iye emes. Bunda basqinshiliqtin’ belgileri sawlelenetug’in muyeshler –tumsiqlardin’ ahmiyetti sonday-aq, jinsiy belgiler- jelin, emshekler, ko’krekke (adam figurasinda) ko’birek itibar qaratiw kerek. Bul jinisqa mu’nasebet, ha’tte jinisiy mashqalag’a qaratilg’anlig’in bildiredi.

Aylana formasi(a’sirese-hesh narse menen toltirilmag’an bolsa) jabiqliq belgisi, sirliliqqa, o’z ishki duniyasinin’ jabiqlig’ina, atirapindagi’larg’a o’zi haqqinda mag’liwmat bermeslikke umitiliwg’a, sinawg’a tartiliwdi qa’lemeslike bolg’an umitiliwdi bildiredi. Bunday su’wretler a’dette analiz ushin ju’da’ kem mag’liwmat beredi.

“ Haywan “ denesine ha’r tu’rli mexanik bo’lim qosip qoyiw – haywandi postamentke, traktor yamasa tank gusenitsalarina, u’sh ayaqqa qoyiw, basqa sharixpa’lek, vint bekkemlew, ko’zlerine elektr lampalar qoyiw, haywan denesine ha’m ayaqlarina da’ste (sop), klavish ha’m antenalar qoyiw jag’daylarina itibar qaratiw kerek. Bul tiykarinan shizopreniya menen kesellengenlerde ha’m teren’ shizoid tiplerde gu’zetiledi.

Do’retiwshilik imkaniyatlari a’dette figurada toplang’an elementler mug’darinda sawlelenedi: “tayar”, bar haywang’a detallar japistirilsa, ma’selen qanatli pishiq, pa’rli baliq ha’m usi siyaqli bar bolmag’an payda bolsa bul do’retiwshilik bag’darinin’ joqlig’i. Argenalliq bolsa tayar bolimlerden emes, balki mayda elementlerden figura du’ziwde sa’wlelenedi.

Ataliw tiykarg’I bo’leklerdi ratsinonal birlestiriwde su’wretlew mu’mkin ( ushar qoyan “ begemot” h t b ). So’z du’ziwdin’ basqa variant- kitabiy boliwi mu’mkin. Birinshi- ratsionalliq, orenterovka da ha’m maslasiwda konkert bag’dar, ekinshi- ko’rgizbeli tu’rde tiykarinan o’z aqilin, eruditsiya, bilimlerin korsetiwge bag’darlang’an. Hesh bir mazmung’a iye bolmag’an ju’zeki dawislardan ibarat so’zler de boliwi mu’mkin, bul atiraptag’ilarg’a jen’ilteklik mu’nasebette boliw, qa’wip signalin esapqa ala bermew, pikirlerde ratsinolliqqa qarag’anda estetik elementlerdin’ u’stinligi.

Ha’zil- yumorisliq atlar (“rinochurka”, “puzirend” ha’m basqalar)- atiraptag’ilarg’a tiykarinan ha’zil- menmenlik mu’nasebetin bildiredi. Infantil atlar a’dette takrarlaniwshi elementlerdi o’z ishine aladi (“gru- gru’’, “lyu- lyu’’, “ kus- kus’’ ha’m basqalar) qiyalparasliqqa (a’dette qorg’aniwshi ) iseniw uzinnan uzaq atlarda sa’wlelenedi ( “ aberosinotikliron’’, “tulobarnikletalieshiniya h’am basqalar.