I. О‘quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta’limdagi о‘rni

5-mavzu. Xо‘jalik yurituvchi subyektlarning ishlab chiqarish chiqimlari va foydasi.
XYUSlarning xarajatlari: mohiyati, tarkibi, klassifikatsiyalanishi va samaradorligini 
baholash. Ishlab chiqarish chiqimlarining guruhlanishi. XYUS faoliyatining shart-sharoitlari va 
yо‘nalishlariga bog‘liq ravishda xarajatlarning guruhlanishi. Ishlab chiqarish va realizatsiya bilan 
bog‘liq bо‘lgan xarajatlarning klassifikatsiyalanishi. Ma’lum belgilar asosida amalga 
oshiriladigan xarajatlarning klassifikatsiyasi. Ishlab chiqarish hajmiga nisbatan xarajatlarning 
guruhlarga klassifikatsiya qilinishi. Iqtisodiy elementlariga kо‘ra xarajatlarni guruhlarga ajratish 
va ularning tarkibi. Kalkulyatsiya moddalari bо‘yicha xarajatlarning bо‘linishi. Tо‘g‘ri 
(bevosita) xarajatlar va egri (bilvosita) xarajatlarning о‘ziga xos bо‘lgan xususiyatlari.
Foyda, uni shakllantirish va undan foydalanish. XYUSning barcha moliyaviy resurslari. 
Investitsion faoliyatdan XYUSga kelib tushadigan resurslar. Foydaning mazmun-mohiyati. Asos 
foyda. Balans foyda. Sof foyda yoki sof daromad. Yalpi foyda, sotuvdan olingan foyda, soliqqa 
tortilgunga qadar bо‘lgan foyda, sof foydani aniqlash. Foydaning taqsimlanish tartibi.
Rentabellik kо‘rsatkichi va uning aniqlanishi. Moliyaviy tahlil jarayonida tez-tez 
foydalaniladigan rentabellik kо‘rsatkichlari. Sotuv (sotish) rentabelligi. О‘z(lik) kapitalining 

---

rentabelligi. Aylanma aktivlarning rentabelligi. Aylanmadan tashqaridagi aktivlarning 
rentabelligi. Investitsiyalarning rentabelligi koeffitsiyenti.
6-mavzu. Xо‘jalik yurituvchi subyektlarning baho siyosati va baholarni 
shakllantirish asoslari.
Baholarni shakllantirishning obyektiv asoslari. Baho ta’rifi. Baho funksiyalari. Baho 
turlari, uning tarkibiy tuzilmasi va baholarni shakllantirish metodlari.
Baholarni klassifikatsiya qilish belgilari. О‘rnatilishi (belgilanishi)ga qarab baholarning 
turlari. Vaqt omiliga kо‘ra baholarning tur (kо‘rinish)lari. Baholar xususida ma’lumotlarni olish 
usuliga muvofiq baholarning farqlanishi. Bozor turi (kо‘rinishi)ga bog‘liq ravishda baholarning 
turlari. Xududiy bozorlarga bog‘liqligini nazarda tutib baholarning turlari. Bozorda davlatning 
ta’sirchanligi, tartibga solish va raqobat darajasining xarakteri bо‘yicha baholarning turlari. 
Yetkazib berish va sotish shartlariga kо‘ra baholarning farqlanishi. Bahoning tarkibi va tarkibiy 
tuzilmasi. Baholarni aniqlashning konsepsiyalari.
XYUSlar marketing strategiyasining moliyaviy jihatlari. Yuqori baholar strategiyasi 
(―qaymog‘ini ajratib olish). Past baholar strategiyasi. Tabaqalashtirilgan baholar strategiyasi. 
Imtiyozli baholar strategiyasi. Elastik baholar strategiyasi. Barqaror, standart (andozaviy), 
о‘zgarmaydigan baholar strategiyasi. Yaxlitlanmagan baholar strategiyasi. Yoppasiga (ommaviy) 
sotib olishlar bahosi va baholarni tovarning sifati bilan uzviy bog‘langanligi strategiyalarining 
о‘ziga xos bо‘lgan xususiyatlari. ― Skonto chegirma, progressiv chegirmalar, tovarlarning 
almashtirilishi yoki shu bilan bog‘liq bо‘lgan chegirma, eksport chegirmalari, funksional 
chegirmalar yoki savdo sohasidagi chegirmalar, maxsus chegirmalar, yashirin chegirmalar, 
konfidensial chegirmalar.